بنام خدا
از صفحه 250 به بعد طبقات ابن سعد قرار دادهای جالبی ثبت شده که توسط حضرت رسول اکرم (ص) با قبایل ، حکام مناطق ، مسیحیان ، یهودیان و سایر ممالکی که در تابعیت حکومت اسلام در آمده اند، منعقد شده که ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻃﻠﺎﻉ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ها می توان به ﻛﺘﺎﺏ ﺍﺭﺯﻧﺪﻩ ﻣﻜﺎﺗﻴﺐ ﺍﻟﺮﺳﻮﻝ که توسط ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﺤﺘﺮﻡ ﺁﻗﺎﻯ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻰ ﺍﺣﻤﺪﻯ گرد آوری شده ، مراجعه کرد.
در اینجا مفاد دو مورد از این قراردادها تقدیم می گردد :
1 - قرار داد منعقده با اسقفها:
ﮔﻮﻳﻨﺪ، ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ (ﺹ) ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺳﻘﻒ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﻰ ﺣﺎﺭﺙ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﻭ ﺍﺳﻘﻔﻬﺎﻯ ﻧﺠﺮﺍﻥ ﻭ ﻛﺎﻫﻨﺎﻥ ﻭ ﺭﺍﻫﺒﺎﻥ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ، ﺑﻰ ﻛﻢ ﻭ ﺑﻴﺶ ﻭ ﺻﻮﻣﻌﻪﻫﺎ ﻭ ﭘﻴﺸﻮﺍﻳﻰ ﻭ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﻧﻤﺎﺯﮔﺰﺍﺭﻯ ﺑﻪ ﺿﻤﻴﻤﻪ ﺩﺭ ﭘﻨﺎﻩ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺍﺳﻘﻔﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺍﺳﻘﻒ ﺑﻮﺩﻥ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺭﺍﻫﺒﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﺍﻫﺐ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﻌﺰﻭﻝ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﻓﺮﻣﻮﺩ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﺎﻫﻨﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺣﻘﻰ ﺍﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺁﻧﺎﻥ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﺸﺮﻭﻁ ﺑﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﺧﻴﺮﺧﻮﺍﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺻﻠﺎﺡ ﺑﻜﻮﺷﻨﺪ ﻭ ﺳﺘﻤﻰ ﺑﻪ ﻛﺴﻰ ﺭﻭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.
ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﻐﻴﺮﻩ ﺑﻮﺩ.
منبع : ترجمه طبقات کبری ( طبقات ابن سعد ) ، ج 1، ص 252
2 - پادشاهی که اسلام آورد و مسیحی شد ( و اتفاقاً اثری از گردن زن ما هم در این ماجرا دیده می شود) :
ﮔﻮﻳﻨﺪ، ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ (ﺹ) ﻧﺎﻣﻪ ﻳﻰ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﺒﻠﺔ ﺑﻦ ﺍﻳﻬﻢ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻏﺴﺎﻥ ﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﻠﺎﻡ ﺩﻋﻮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺷﺪ ﻭ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﻰ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻫﺪﻳﻪ ﻳﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﺍﺳﻠﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻃﻠﺎﻉ ﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎﺏ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺑﻮﺩ.
ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﻣﺸﻖ ﭘﺎﻯ ﻣﺮﺩﻯ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﺰﻳﻨﺔ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻟﮕﺪ ﻛﺮﺩ. ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﺑﺮﺟﺴﺖ ﻭ ﺳﻴﻠﻰ ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻩ ﺟﺒﻠﺔ ﺯﺩ، ﺍﻭ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﭘﻴﺶ ﺍﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪﺓ ﺑﻦ ﺟﺮّﺍﺡ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ: ﺍﻳﻦ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺟﺒﻠﻪ ﺳﻴﻠﻰ ﺯﺩﻩ ﺍﺳﺖ .
ﮔﻔﺖ: ﺟﺒﻠﻪ ﻫﻢ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺳﻴﻠﻰ ﺑﺰﻧﺪ.
ﮔﻔﺘﻨﺪ: ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻛﺸﺖ؟
ﮔﻔﺖ: ﻧﻪ.
ﮔﻔﺘﻨﺪ: ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺮﻳﺪ؟
ﮔﻔﺖ: ﻧﻪ. ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺗﺒﺎﺭﻙ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻪ ﻳﻜﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ.
ﺟﺒﻠﻪ ﮔﻔﺖ: ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺷﻤﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻬﺮﻩ ﻭ ﺁﺑﺮﻭﻯ ﻣﻦ ﻫﻤﺘﺎﻯ ﭼﻬﺮﻩ ﺑﺰﻯ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺻﺤﺮﺍ ﺁﻣﺪﻩ است ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺑﺪﻯ ﺍﺳﺖ .
ﻭ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﺷﺪ ﻭ ﭘﻴﺶ ﻗﻮﻡ ﺧﻮﺩ ﻛﻮﭼﻴﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻬﺎﻯ ﺭﻭﻡ ﺭﻓﺖ.
ﺍﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺍﻭ ﮔﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﻥ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﻔﺖ: ﺍﻯ ﺍﺑﻮ ﻭﻟﻴﺪ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﻰ ﻛﻪ ﺩﻭﺳﺖ ﺗﻮ ﺟﺒﻠﺔ ﺑﻦ ﺍﻳﻬﻢ ﻣﺮﺗﺪ ﻭ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ؟
ﺣﺴﺎﻥ ﮔﻔﺖ: ﺍﻧﺎ ﻟﻠﻪ ﻭ ﺍﻧﺎ ﺍﻟﻴﻪ ﺭﺍﺟﻌﻮﻥ ﭼﺮﺍ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ؟
ﮔﻔﺖ: ﻣﺮﺩﻯ ﺍﺯ ﻣﺰﻳﻨﺔ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺳﻴﻠﻰ ﺯﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺣﺴﺎﻥ ﮔﻔﺖ: ﭘﺲ ﺣﻖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
ﻋﻤﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺑﺎ ﺗﺎﺯﻳﺎﻧﻪ ﺧﻮﺩ ﺣﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺯﺩ.
منبع : ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﻟﻄﺒﻘﺎﺕ ﺍﻟﻜﺒﺮﻯ، ﺝ 1، ﺹ: 251
بنام خدا
سهیل بن عمرو همان کسی است که نماینده قریش برای انعقاد صلح حدیبیه بود و از اشراف و بزرگان قریش است که در جنگ بدر اسیر می شود و جزو کسانی است که باید فدیه آزادی خود را بپردازند تا آزاد شوند... حالا عینا از تاریخ طبری :
ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻗﺮﺷﻴﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﺮﻳﺪﻥ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺍﺳﻴﺮﺍﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻜﺮﺯ ﺑﻦ ﺣﻔﺺ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﺯﺍﺩ ﻛﺮﺩﻥ ﺳﻬﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮﻭ ﺁﻣﺪ، ﻭﻯ ﺍﺳﻴﺮ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﺩﺧﺸﻢ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻟﺐ ﺯﻳﺮﻳﻨﺶ ﺷﻜﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ. ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎﺏ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺳﻬﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮﻭ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ: «ﺩﻭ ﺩﻧﺪﺍﻥ ﺟﻠﻮ ﻭﻯ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﺭ ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻧﺶ ﺍﺯ ﺩﻫﺎﻥ ﺩﺭﺁﻳﺪ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺍﻳﺴﺘﺪ.»
ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﻰ ﻭ ﺳﻠﻢ ﮔﻔﺖ: «ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺎﻗﺺ ﺍﻟﻌﻀﻮ ﻧﻜﻨﻢ ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻳﻢ ﻧﺎﻗﺺ- ﺍﻟﻌﻀﻮ ﻛﻨﺪ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎﺷﻢ. »
ﮔﻮﻳﺪ: ﺷﻨﻴﺪﻡ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺎﺏ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ: «ﺷﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩﻯ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺍﻳﺴﺘﺪ ﻛﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﭙﺴﻨﺪﻯ» ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﻜﺮﺯ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺳﻬﻴﻞ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ ﻭ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ: «ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺍﺩ ﺑﻴﺎﺭ. » ﻣﻜﺮﺯ ﮔﻔﺖ: «ﻣﺮﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﺍﻭ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻳﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺮﻭﺩ ﻭ ﻓﺪﻳﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ. »
ﮔﻮﻳﺪ: ﺳﻬﻴﻞ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻜﺮﺯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﺍﻭ ﻧﮕﻬﺪﺍﺷﺘﻨﺪ. ( منبع: ترجمه تاریخ طبری، ج 3، ص 983)
البته در سیره ابن هشام با جزیی اختلاف آمده است:
ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻨﺰﺩ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠّﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﮔﻔﺖ: ﻳﺎ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠّﻪ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺩﻫﻴﺪ ﺗﺎ ﺩﻧﺪﺍﻧﻬﺎﻯ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺳﻬﻴﻞ ﺭﺍ ﺩﺭﺁﻭﺭﻡ ﻭ ﺯﺑﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻴﺦ ﻗﻄﻊ ﻛﻨﻢ ﺗﺎ... ادامه ماجرا... ( زندگانی محمد پیامبر اسلام ( صلی الله علیه و اله ) - ترجمه السیره النبویه ابن هشام، ج 2، ص 48)
یا علی مدد
بنام خدا
در مطلب قبلی سخن از عتبه بن ربیعه شد که بهمراه برادرش شیبه و پسرش ولید در جنگ بدر کشته شد در حالیکه از قول ابوجهل به هنگام مشاجره با شنیدیم که عتبه به علت حضور پسرش در صف مسلمین حاضر به جنگ با محمد (ص ) نیست و حس حمیت و تعصب قومی توفیق عاقبت به خیری را از او گرفت.
اینک ماجرایی را پس از پایان جنگ بدر از تاریخ طبری میخوانیم تا با پسر دیگر عتبه که در صف مسلمین است آشنا شویم.
جنگ با پیروزی مسلمین پایان یافته و 70 نفر از مشرکین کشته شده اند که اغلب از سران آنان و شجاعان و اشراف قریش اند و بیش از 40 کس از آنان اسیر شده اند و ...
اینک ادامه ماجرا به نقل از تاریخ طبری که اتفاقا خبری از "کردن زن " معروف ما در آن است :
ﺍﺑﻦ ﻋﺒﺎﺱ ﮔﻮﻳﺪ: ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺖ: «ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺑﻨﻰ ﻫﺎﺷﻢ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻧﺎﺭﺿﺎﻳﻰ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺎ ﺭﻏﺒﺖ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺑﻨﻰ ﻫﺎﺷﻢ ﺭﺍ ﺩﻳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﻜﺸﺪ ﻭ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺍﺑﻮ ﺍﻟﺒﺨﺘﺮﻯ ( عاص ﺑﻦ ﻫﺸﺎﻡ بن حارث بن اسد که با برادر ابوجهل و دایی عمر بن خطاب یعنی عاص بن هشام بن مغیره اشتباه نشودکه بنا به قول خود عمر ، در جنگ بدر عمر او را یعنی دایی اش را کشته است) ﺭﺍ ﺩﻳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﻜﺸﺪ ﻭ ﻫﺮ ﻛﻪ ﻋﺒﺎﺱ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﻋﻤﻮﻯ ﻣﺮﺍ ﺩﻳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﻜﺸﺪ ﻛﻪ ﻧﺎ ﺑﻪ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ. »
ﺍﺑﻮ ﺣﺬﻳﻔﺔ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﮔﻔﺖ: «ﭘﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﻴﻢ ﻭ ﻋﺒﺎﺱ ﺭﺍ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭﻳﻢ ﺑﺨﺪﺍ ﺍﮔﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺩﺭ ﺍﻭ ﻓﺮﻭ ﻣﻰ ﺑﺮﻡ. »
ﺳﺨﻦ ﺍﻭ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎﺏ ﮔﻔﺖ: «ﺍﻯ ﺍﺑﻮ ﺣﻔﺺ ﻣﻰ ﺷﻨﻮﻯ ﻛﻪ ابو ﺣﺬﻳﻔﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻪ ﺭﻭﻯ ﻋﻤﻮﻯ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪﺍ ﻣﻰ ﻛﺸﻢ؟ »
ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ: «ﺍﻯ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪﺍ ﺑﮕﺬﺍﺭ ﺗﺎ ﮔﺮﺩﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺰﻧﻢ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﻰ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ »
ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻋﻤﺮ ﻣﻰ ﮔﻔﺖ: «ﺍﻳﻦ ﺍﻭﻝ ﺑﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﻨﻴﻪ ﻣﺮﺍ ﺍﺑﻮ ﺣﻔﺺ ﮔﻔﺖ.. »
ﺍﺑﻮ ﺣﺬﻳﻔﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻰ ﮔﻔﺖ: «ﺍﺯ ﺳﺨﻨﻰ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﮔﻔﺘﻢ ﺁﺳﻮﺩﻩ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻭ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻴﻤﻨﺎﻛﻢ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺁﻧﺮﺍ ﻛﻔﺎﺭﻩ ﻛﻨﻢ. » ﻭ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺭﺳﻴﺪ. (ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﻱ/ ﺗﺮﺟﻤﻪ، ﺝ 3، ﺹ: 970 )
اما این مرد بزرگ که تنها لحظه ای حس حمیت فامیلی و خونی بر ایمانش غلبه می کند و تنها شهادت را کفاره آن می داند ، باز هم لحظه درخشانی از تاریخ را به نام خود ثبت می کند :
... ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ ﻛﺸﺘﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﺎﻩ ﺍﻓﻜﻨﻴﺪ، ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﻮﻯ ﭼﺎﻩ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺩﺭ ﭼﻬﺮﻩ ﺍﺑﻮ ﺣﺬﻳﻔﺔ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﺔ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﻏﻤﮕﻴﻦ ﻭ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ: «ﺍﻯ ﺍﺑﻮ ﺣﺬﻳﻔﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺪﺭﺕ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﺪﻝ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﻯ؟ » ﺍﺑﻮ ﺣﺬﻳﻔﻪ ﮔﻔﺖ: « ﺑﺨﺪﺍ ﺍﻯ پیمبر! ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﻛﺎﺭ ﭘﺪﺭﻡ ﻭ ﻗﺘﻞ ﻭﻯ ﺷﻚ ﺑﻪ ﺩﻟﻢ ﺭﺍﻩ ﻧﻴﺎﻓﺖ ﻭﻟﻰ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺻﺎﺣﺐ ﺭﺃﻯ ﻭ ﻋﺎﻗﻞ ﻭ ﺩﺍﻧﺎ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻢ ﻭ ﺍﻣﻴﺪ ﺩﺍﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﺳﻮﻯ ﺍﺳﻠﺎﻡ ﺭﺍﻩ ﻳﺎﺑﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻭﻯ ﺭﺍ ﺑﺪﻳﺪﻡ ﻭ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﺁﻭﺭﺩﻡ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻣﻴﺪ ﻛﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻭﻯ ﺩﺍﺷﺘﻢ ﺑﺮ ﻛﻔﺮ ﺑﻤﺮﺩ، ﻏﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪﻡ. »
ﮔﻮﻳﺪ: ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭ ﺩﻋﺎﻯ ﺧﻴﺮ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻭﻯ ﺳﺨﻦ ﻧﻴﻚ ﮔﻔﺖ. (-ترجمه تاریخ طبری ،ج 3، ص 976)
و در ادامه برای فصل ختام این گوشه تاریخ را هم مروری می کنیم :
ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪﺍ ﺭﻭﺍﻥ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺭﻭﺣﺎ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﻓﻴﺮﻭﺯﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻫﺎﻥ ﻭﻯ ﻣﺒﺎﺭﻛﺒﺎﺩ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﻠﻤﺔ ﺑﻦ ﺳﻠﺎﻣﺔ ﺑﻦ ﻭﻗﺶ ﮔﻔﺖ: «ﻣﺒﺎﺭﻛﺒﺎﺩ ﭼﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﭘﻴﺮﺍﻥ ﺳﺮﻃﺎﺱ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﭼﻮﻥ ﺷﺘﺮﺍﻥ ﺑﺴﺘﻪ ﻛﻪ ﻛﺸﺘﻴﻤﺸﺎﻥ. » ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺯﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ: «ﺍﻯ ﺑﺮﺍﺩﺭﺯﺍﺩﻩ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻗﻮﻡ ﺑﻮﺩﻧﺪ. (-ترجمه تاریخ طبری ، ج 3 ص 977)
این مرد بزرگوار و شریف جزو معدود کسانی از بنی امیه بود که اسلام آورد . دو بار مهاجرت کرد . بار اول بهمراه همسرش که دختر سهیل بن عمرو بود به حبشه مهاجرت کرد و فرزندش محمد در آنجا به دنیا آمد و بار دیگر به مدینه ... گفته می شود نسل عتبه بن ربیعه با محمد پایان یافت . محمد بن ابوحذیفه بن عتبه بن ربیعه بن عبد الشمس نیز داستانی دارد شبیه داستان پدرش. مردی که با علی (ع) بود و ماند و سر به اطلاعت معاویه بن ابوسفیان که پسر عمه اش بود فرود نیاورد و در نهایت با شهادتش پرونده این خانواده را بست!
بنام خدا
عتبه و برادرش ربیعه از اشراف و شجاعان قریش بودند که اگرچه از عقلای قوم به شمار می رفتند اما تعصبات جاهلی مانع اسلام آوردنشان شد . عقل و منطقی که داشتند به کارشان نیامد و نتوانستند حریف جهالت قوم و تعصب خود شوند . بزرگوارانی که نتوانستند بر تعصب قومی خود غلبه کنند و عاقبت به خیری خود را باختند در حالی که پیامبر (ص) از آنان امید خیر داشتند... روزی که نادانان طائف جسم و روح پیامبر عظیم الشان را آزردند این دو با طبقی انگور از پیامبری که دشمنش بودند پذیرایی کردند و رافت آوردند و در حق اش عطوفت کردند و روزی که قریش آماده خون ریزی و جنگ بودند اینان سعی کردند تا مانع شوند ولی تعصب جاهلی باعث شد تا اولین جنگاورانی باشند که در جنگ بدر هل من مبارز سر دهند و اولین کشتگان از مشرکین گردند...
نیکی عتبه و شیبه در حق پیامبر
... ﺍﺑﻦ ﺍﺳﺤﺎﻕ ﮔﻮﻳﺪ: ﻭﻗﺘﻰ ﺁﻥ ﺳﻔﻴﻪ ﺧﺎﻙ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪﺍﻯ ﺭﻳﺨﺖ ﻭﻯ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺧﺎﻙ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻭﻯ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺩﺧﺘﺮﺍﻧﺶ ﺑﻪ ﭘﺎﻙ ﻛﺮﺩﻥ ﺁﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﻣﻰ ﮔﺮﻳﺴﺖ ﻭ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰ ﮔﻔﺖ: «ﺩﺧﺘﺮﻛﻢ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻜﻦ ﻛﻪ ﺧﺪﺍ ﺍﺯ ﭘﺪﺭ ﺗﻮ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ. » ﮔﻮﻳﺪ: ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩ: «ﻗﺮﺷﻴﺎﻥ ﻣﺮﺍ ﺁﺯﺍﺭ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﺍﺑﻮ ﻃﺎﻟﺐ ﺑﻤﺮﺩ. » ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺑﻮ ﻃﺎﻟﺐ ﺑﻤﺮﺩ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻮﻯ ﻃﺎﻳﻒ ﺭﻓﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺛﻘﻔﻴﺎﻥ ﻳﺎﺭﻯ ﺑﺠﻮﻳﺪ ﻭ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮﺩ.
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﻗﺮﻇﻰ ﮔﻮﻳﺪ: ﻭﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪﺍﻯ ﺑﻪ ﻃﺎﻳﻒ ﺭﺳﻴﺪ، ﭘﻴﺶ ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ ﺍﺯ ﺛﻘﻔﻴﺎﻥ ﺭﻓﺖ ﻛﻪ ﺳﺮﺍﻥ ﻗﻮﻡ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻪ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ: ﻋﺒﺪ ﺍﻟﻴﻞ ﻭ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﻭ ﺣﺒﻴﺐ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﻋﻤﺮﻭ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻳﻜﻴﺸﺎﻥ ﺯﻧﻰ ﺍﺯ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﻰ ﺟﻤﺢ ﻗﺮﻳﺶ ﺩﺍﺷﺖ. ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻭﻯ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﺍﺳﻠﺎﻡ ﻭ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﻗﻮﻣﺶ ﻳﺎﺭﻯ ﻛﻨﻨﺪ. ﻳﻜﻴﺸﺎﻥ ﻛﻪ ﭼﻴﺰﻯ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻪ ﻛﻌﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺩﺍﺷﺖ ﮔﻔﺖ: «ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﻛﻪ ﺧﺪﺍ ﺗﺮﺍ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟ » ﺩﻳﮕﺮﻯ ﮔﻔﺖ: «ﺧﺪﺍ ﺟﺰ ﺗﻮ ﻛﺴﻰ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ. » ﺳﻮﻣﻰ ﮔﻔﺖ: «ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺳﺨﻦ ﻧﻜﻨﻢ، ﺍﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺧﺪﺍﻳﻰ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﻰ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﻢ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﺮ ﺧﺪﺍ ﺩﺭﻭﻍ ﺑﺴﺘﻪ ﺍﻯ ﺭﻭﺍ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﮕﻮﻳﻢ. » ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ: «ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺭﺍ ﻧﻬﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﺪ» ﻛﻪ ﺑﻴﻢ ﺩﺍﺷﺖ ﻗﺮﺷﻴﺎﻥ ﺧﺒﺮﺩﺍﺭ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺁﺯﺍﺭﺷﺎﻥ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﺷﻮﺩ، ﺍﻣﺎ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﻔﻴﻬﺎﻥ ﻭ ﻏﻠﺎﻣﺎﻥ ﻗﻮﻡ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺍﻭ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﺳﺰﺍ ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﻧﮓ ﻣﻰ ﺯﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻣﺪﻧﺪ ( ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﻱ/ ﺗﺮﺟﻤﻪ، ﺝ 3، ﺹ: 887 ) ...
و اما ادامه ماجرا :
ﻭ ﺍﻭ ﺳﻮﻯ ﺑﺎﻏﻰ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﻭ ﺷﻴﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﻍ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﻔﻴﻬﺎﻥ ﺛﻘﻴﻒ ﺍﺯ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻭﻯ ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪﻧﺪ، ﻭ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭ- ﺑﺴﺘﻰ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺑﻨﺸﺴﺖ ﻭ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻰ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺳﻔﻴﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ...
... ﭼﻮﻥ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺁﺭﺍﻡ ﮔﺮﻓﺖ ﺧﺪﺍﻯ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺿﻌﻒ ﺧﻮﻳﺶ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺑﺪﻭ ﺑﺮﺩ ﻭ ﻳﺎﺭﻯ ﺧﻮﺍﺳﺖ. ﻭ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﺍﺯ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻗﻮﻡ ﺭﺃﻓﺖ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﻏﻠﺎﻡ ﻧﺼﺮﺍﻧﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻋﺪﺍﺱ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ: «ﭼﻨﺪ ﺧﻮﺷﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﮕﻮﺭ ﺑﺮﮔﻴﺮ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻖ ﻧﻪ ﻭ ﭘﻴﺶ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺑﺮﻭ ﺑﮕﻮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺨﻮﺭﺩ. »
ﻋﺪﺍﺱ ﭼﻨﺎﻥ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻃﺒﻖ ﺭﺍ ﺑﺒﺮﺩ ﻭ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺩﺳﺖ ﺳﻮﻯ ﺁﻥ ﺑﺮﺩ ﮔﻔﺖ: «ﺑﺴﻢ ﺍﻟﻠﻪ» ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﺨﻮﺭﺩ. ﻋﺪﺍﺱ ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻩ ﺍﻭ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ: «ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺮ، ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻮﻳﻨﺪ. » ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ: «ﺗﻮ ﺍﺯ ﻛﺪﺍﻡ ﺷﻬﺮﻯ ﻭ ﺩﻳﻦ ﺗﻮ ﭼﻴﺴﺖ؟ » ﻋﺪﺍﺱ ﮔﻔﺖ: «ﻣﻦ ﻧﺼﺮﺍﻧﻴﻢ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻴﻨﻮﻯ. » ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ: «ﺍﺯ ﺩﻳﺎﺭ ﻳﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺘﻰ، ﻣﺮﺩ ﭘﺎﺭﺳﺎ؟ » ﻋﺪﺍﺱ ﮔﻔﺖ: «ﭼﻪ ﺩﺍﻧﻰ ﻛﻪ ﻳﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺘﻰ ﻛﻴﺴﺖ؟ » ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ: «ﻭﻯ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ، ﺍﻭ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮﺩ، ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﻤﺒﺮﻡ. » ﻋﺪﺍﺱ ﺳﺮ ﻭ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﻯ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺭﺍ ﺑﻮﺳﻴﺪﻥ ﮔﺮﻓﺖ، ﻭ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﺑﻪ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﮔﻔﺖ: «ﻏﻠﺎﻣﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺑﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺩ. » ﻭ ﭼﻮﻥ ﻋﺪﺍﺱ ﭘﻴﺶ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﺪﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ: «ﭼﺮﺍ ﺳﺮ ﻭ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺭﺍ ﻣﻰ ﺑﻮﺳﻴﺪﻯ؟ » ﻋﺪﺍﺱ ﮔﻔﺖ: «ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﻛﺴﻰ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﻧﻴﺴﺖ ﺳﺨﻨﻰ ﺑﺎ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺟﺰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﺪﺍﻧﺪ. » ﮔﻔﺘﻨﺪ: «ﺍﻯ ﻋﺪﺍﺱ ﺗﺮﺍ ﺍﺯ ﺩﻳﻨﺖ ﻧﮕﺮﺩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﻳﻦ ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ ﺍﻭﺳﺖ. ( ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﻱ/ ﺗﺮﺟﻤﻪ، ﺝ 3، ﺹ: 888 )
اشراف قریش در جنگ بدر
پیمبر ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﺮﺳﻴﺪ: «ﺍﺯ ﺍﺷﺮﺍﻑ ﻗﺮﻳﺶ ﻛﻰ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ؟ » ﮔﻔﺘﻨﺪ: «ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﻭ ﺷﻴﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﻭ ﺍﺑﻮ ﺍﻟﺒﺨﺘﺮﻯ ﺍﺑﻦ ﻫﺸﺎﻡ ﻭ ﺣﻜﻴﻢ ﺑﻦ ﺣﺰﺍﻡ ﻭ ﻧﻮﻓﻞ ﺑﻦ ﺧﻮﻳﻠﺪ ﻭ ﺣﺎﺭﺙ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ ﻭ ﻃﻌﻴﻤﺔ ﺑﻦ ﻋﺪﻯ ﻭ ﻧﻀﺮ ﺑﻦ حارث بن ﻛﻠﺪﻩ ﻭ ﺯﻣﻌﺔ ﺑﻦ ﺍﺳﻮﺩ ﻭ ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ ﺑﻦ ﻫﺸﺎﻡ ﻭ ﺍﻣﻴﺔ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ ﻭ ﻧﺒﻴﻪ ﻭ ﻣﻨﺒﻪ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺣﺠﺎﺝ ﻭ ﺳﻬﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮﻭ ﻋﻤﺮﻭ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻭﺩ. » ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺭﻭ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻥ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ: «ﻣﻜﻪ ﭘﺎﺭﻩ ﻫﺎﻯ ﺟﮕﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺳﻮﻯ ﺷﻤﺎ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ...
... ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎﻥ ﻗﺮﺷﻴﺎﻥ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺗﭙﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻰ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﮔﻔﺖ: «ﺧﺪﺍﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎ ﻛﺒﺮ ﻭ ﻓﺨﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻛﻨﺪ ﻭ ﭘﻴﻤﺒﺮﺕ ﺭﺍ ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻛﻨﺪ، ﺧﺪﺍﻳﺎ ﻓﻴﺮﻭﺯﻯ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺭﺍ ﻋﻄﺎ ﻛﻦ، ﺧﺪﺍﻳﺎ ﺳﺰﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺪﻩ. » ﻭ ﭼﻮﻥ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻗﻮﻡ ﺑﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺷﺘﺮﻯ ﺳﺮﺥ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﮔﻔﺖ: "ﺍﮔﺮ ﺧﻴﺮﻯ ﭘﻴﺶ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﻴﺶ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺘﺮ ﺳﺮﺥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻭﻯ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﺻﻮﺍﺏ ﺭﻭﻧﺪ." ( ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﻱ/ ﺗﺮﺟﻤﻪ، ﺝ 3، ﺹ: 958 )
... ﺍﺑﻦ ﺍﺳﺤﺎﻕ ﮔﻮﻳﺪ: ﻭﻗﺘﻰ ﻗﺮﺷﻴﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻋﻤﻴﺮﺓ ﺑﻦ ﻭﻫﺐ ﺟﻤﺤﻰ ﺭﺍ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ: «ﺑﺒﻴﻦ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻘﺪﺭﻧﺪ؟ » ﻭ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺍﺳﺐ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﻭﺭ ﺍﺭﺩﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﮕﺸﺖ ﻭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ: «ﺳﻴﺼﺪ ﻛﺴﻨﺪ، ﺍﻧﺪﻛﻰ ﻛﻤﺘﺮ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭﻟﻰ ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﺪ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﺁﻳﺎ ﻛﻤﻴﻨﻰ ﻳﺎ ﻣﺪﺩﻯ ﺩﺍﺭﻧﺪ. » ﮔﻮﻳﺪ: ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺴﺎﻓﺘﻰ ﺩﻭﺭ ﺑﺮﻓﺖ ﻭ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﺪﻳﺪ ﻭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ: «ﭼﻴﺰﻯ ﻧﺪﻳﺪﻡ ﺍﻣﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺩﻳﺪﻡ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎﻫﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﻧﺸﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﺧﻮﻳﺶ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﺑﻜﺸﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﭼﻪ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ، ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ.
ﺣﻜﻴﻢ ﺑﻦ ﺣﺰﺍﻡ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﭘﻴﺶ ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﺭﻓﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ «ﺍﻯ ﺍﺑﻮ ﺍﻟﻮﻟﻴﺪ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺗﻮ ﺳﺎﻟﺎﺭ ﻗﺮﻳﺸﻰ ﻛﻪ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﺗﻮ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ، ﻛﺎﺭﻯ ﻛﻦ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺁﺧﺮ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺗﺮﺍ ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻰ ﻳﺎﺩ ﻛﻨﻨﺪ. » ﻋﺘﺒﻪ ﮔﻔﺖ: «ﭼﻪ ﻛﻨﻢ؟ » ﺣﻜﻴﻢ ﮔﻔﺖ: «ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﺧﻮﻧﺒﻬﺎﻯ ﻋﻤﺮﻭ ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﺑﮕﻴﺮ. » ﻋﺘﺒﻪ ﮔﻔﺖ: «ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻛﻨﻢ ﻭ ﺗﻮ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎﺵ، ﻭﻯ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﻧﺒﻬﺎﻳﺶ ﻭ ﺧﺴﺎﺭﺕ ﻣﺎﻟﺶ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ، ﭘﻴﺶ ﺍﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﻴﻪ ﺑﺮﻭ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺟﺰ ﺍﻭ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻤﻰ ﻛﻨﺪ. » ﻣﻨﻈﻮﺭﺵ ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ ﺑﻮﺩ. ( ﻃﺒﺮﻱ/ ﺗﺮﺟﻤﻪ، ﺝ 3، ﺹ: 962)
ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻴﺐ ﮔﻮﻳﺪ: ﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺰﺩ ﻣﺮﻭﺍﻥ ﺑﻦ ﺣﻜﻢ ﺑﻮﺩﻳﻢ ﻛﻪ ﺣﺎﺟﺐ ﻭﻯ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ: «ﺍﺑﻮ ﺧﺎﻟﺪ ﺣﻜﻴﻢ ﺑﻦ ﺣﺰﺍﻡ ﺑﺮﺩ ﺍﺳﺖ. » ﻣﺮﻭﺍﻥ ﮔﻔﺖ: «ﺑﻴﺎﻳﺪ. » ﻭ ﭼﻮﻥ ﺣﻜﻴﻢ ﺑﻦ ﺣﺰﺍﻡ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻣﺮﻭﺍﻥ ﺑﺪﻭ ﮔﻔﺖ: «ﺧﻮﺵ ﺁﻣﺪﻯ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻴﺎ» ﻭ ﺻﺪﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﻭﻯ ﺧﺎﻟﻰ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﻭﺍﻥ ﻭ ﻣﺘﻜﺎ ﻧﺸﺴﺖ. ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺮﻭﺍﻥ ﺭﻭﻯ ﺑﺪﻭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ: «ﻗﺼﻪ ﺑﺪﺭ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺎ ﺑﮕﻮﻯ» ﺣﻜﻴﻢ ﮔﻔﺖ: «ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺟﺤﻔﻪ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻣﺪﻳﻢ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﻭ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺑﺪﺭ ﻧﺒﻮﺩ، ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺳﻮﻯ ﺑﺪﺭ ﺭﻓﺘﻴﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺗﭙﻪ ﺍﻯ ﻛﻪ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻣﺪﻳﻢ ﻭ ﻣﻦ ﭘﻴﺶ ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﺭﻓﺘﻢ ﻭ ﮔﻔﺘﻢ: «ﺍﻯ ﺍﺑﻮ ﺍﻟﻮﻟﻴﺪ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﻰ ﻛﻪ ﻣﺎﺩﺍﻡ ﺍﻟﻌﻤﺮ ﺷﺮﻑ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ؟ » ﮔﻔﺖ: «ﭼﻪ ﻛﻨﻢ؟ » ﮔﻔﺘﻢ: «ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﺧﻮﻥ ﺍﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﻭ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﺗﻮ ﺑﻮﺩﻩ، ﺧﻮﻧﺒﻬﺎﻯ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﺑﮕﻴﺮ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺍﻥ. » ﻋﺘﺒﻪ ﮔﻔﺖ: «ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺑﺎ ﺗﻮ، ﻣﻦ ﺧﻮﻧﺒﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﻣﻰ ﮔﻴﺮﻡ، ﭘﻴﺶ ﺍﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﻴﻪ ﺑﺮﻭ- ﻣﻘﺼﻮﺩﺵ ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ ﺑﻮﺩ- ﻭ ﺑﮕﻮ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﻋﻤﻮﺯﺍﺩﻩ ﺍﺕ ﺑﺮ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺍﻧﻰ؟ » ﻭ ﻣﻦ ﭘﻴﺶ ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ ﺭﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ ﭘﻴﺶ ﺭﻭﻯ ﻭ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ ﻣﻘﺘﻮﻝ، ﺑﺎﻟﺎﻯ ﺳﺮﺵ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻰ ﮔﻔﺖ: «ﻣﻦ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻋﺒﺪ ﺷﻤﺲ ﺑﺮﻳﺪﻡ ﻭ ﺑﺎ ﺑﻨﻰ ﻣﺨﺰﻭﻡ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﻛﺮﺩﻡ. » ﻭ ﺑﺎ ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ ﮔﻔﺘﻢ: «ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ: ﺁﻳﺎ ﺟﻤﻊ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﻋﻤﻮﺯﺍﺩﻩ ﺍﺕ ﺑﺎﺯ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺍﻧﻰ. » ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ ﮔﻔﺖ: «ﻛﺲ ﺟﺰ ﺗﻮ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ؟ » ﮔﻔﺘﻢ: «ﻧﻪ، ﻭ ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﻛﺴﻰ ﺟﺰ ﺍﻭ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﻡ» ﮔﻮﻳﺪ: ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻡ ﻭ ﭘﻴﺶ ﻋﺘﺒﻪ ﺭﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ ﺍﺳﺖ؟ ﻭ ﻋﺘﺒﻪ ﺑﺮ ﺍﻳﻤﺎﺀ ﺑﻦ ﺭﺧﺼﻪ ﻏﻔﺎﺭﻯ ﺗﻜﻴﻪ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺩﻩ ﺷﺘﺮ ﺑﻪ ﻗﺮﺷﻴﺎﻥ ﻫﺪﻳﻪ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ، ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﺷﺮ ﺍﺯ ﭼﻬﺮﻩ ﺍﺵ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻋﺘﺒﻪ ﮔﻔﺖ: «ﺳﺨﺖ ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ ﺍﻯ» ﻋﺘﺒﻪ ﮔﻔﺖ: «ﺧﻮﺍﻫﻰ ﺩﻳﺪ. » ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻛﺸﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺳﺐ ﺧﻮﻳﺶ ﺯﺩ ﻭ ﺍﻳﻤﺎﺀ ﺑﻦ ﺭﺧﺼﻪ ﮔﻔﺖ: «ﻓﺎﻝ ﻧﻴﻜﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺟﻨﮓ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ. »
ﺍﺑﻦ ﺍﺳﺤﺎﻕ ﮔﻮﻳﺪ: ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ: «ﺍﻯ ﻣﺮﺩﻡ ﻗﺮﻳﺶ ﺍﺯ ﺯﺩ ﻭ ﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﻭﻯ ﭼﻪ ﺳﻮﺩ ﻣﻴﺒﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﺍﮔﺮ ﺑﺮ ﺍﻭ ﻇﻔﺮ ﻳﺎﺑﻴﺪ، ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻳﻜﻰ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻧﮕﺮﺩ ﻛﻪ ﺩﻳﺪﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺧﻮﺵ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻋﻤﻮﺯﺍﺩﻩ ﻳﺎ ﺧﺎﻟﻪ ﺯﺍﺩﻩ ﻳﺎ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻛﺸﺘﻪ ﺍﺳﺖ، ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﺮﺑﺎﻥ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭﻳﺪ، ﺍﮔﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻫﻤﺎﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻛﺎﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎ ﻭﻯ ﺩﺭ ﻧﻴﺎﻭﻳﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ. » ﺣﻜﻴﻢ ﺑﻦ ﺣﺰﺍﻡ ﮔﻮﻳﺪ: ﻣﻦ ﺳﻮﻯ ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ ﺭﻓﺘﻢ ﻭ ﺩﻳﺪﻡ ﻛﻪ ﺯﺭﻩ ﺍﻯ ﺍﺯ ﻛﻴﺴﻪ ﭼﺮﻣﻴﻦ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﻮﺷﻴﺪﻥ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ، ﻭ ﺑﺪﻭ ﮔﻔﺘﻢ: «ﺍﻯ ﺍﺑﻮ ﺍﻟﺤﻜﻢ ﻋﺘﺒﻪ ﻣﺮﺍ ﭘﻴﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ. » ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ ﮔﻔﺖ: «ﺑﺨﺪﺍ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﺍﻭ ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ، ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮﻧﮕﺮﺩﻳﻢ ﺗﺎ ﺧﺪﺍ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺎ ﻭ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﺍﻭ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﻛﻨﺪ، ﻋﺘﺒﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﺍﺯ ﺩﻝ ﻧﻤﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﻳﺎﺭﺍﻧﺶ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩ ﻛﻪ ﺷﺘﺮ ﻣﻰ ﺧﻮﺭﻧﺪ ﻭ ﭘﺴﺮﺵ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ ﻭ ﻣﻰ ﺗﺮﺳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﻨﺪ. »
ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻚ ﻛﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺗﻮ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺍﺳﺖ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﺗﻮ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺍﻧﺪ، ﺑﺮﺧﻴﺰ ﻭ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺭﺍ ﻳﺎﺩ ﻛﻦ. ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺷﺪ ﻭ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﺯﺩ: «ﻭﺍﻯ ﻋﻤﺮﻭ ﻣﻦ، ﻭﺍﻯ ﻋﻤﺮﻭ ﻣﻦ» ﻭ ﺁﺗﺶ ﺟﻨﮓ ﺍﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺭﺷﺘﻪ ﺁﺷﺘﻰ ﺑﺮﻳﺪ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺷﺮ ﺑﺎﻟﺎ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺭﺍﻯ ﺻﻮﺍﺑﻰ ﻛﻪ ﻋﺘﺒﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﺪﺍﻥ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺒﺎﻫﻰ ﻛﺸﻴﺪ. ﻭ ﭼﻮﻥ ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﺷﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻋﺘﺒﻪ ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ، ﮔﻔﺖ: «ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻧﺸﻴﻤﻦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺯﺭﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﻳﺪ ﻛﻰ ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ ﻣﻦ ﻳﺎ ﺍﻭ» ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺧﻮﺩﻯ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺳﺮ ﻭﻯ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﭼﻨﺎﻥ ﺧﻮﺩﻯ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﺳﺮ ﺍﻭ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﻮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺩﻳﺪ ﺣﻮﻟﻪ ﺍﻯ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺴﺖ. (ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﻱ/ ﺗﺮﺟﻤﻪ، ﺝ 3، ﺹ: 964)
اولین کشتگان قریش در جنگ بدر
... ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﺷﻴﺒﺔ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﻭ ﭘﺴﺮﺵ ﻭﻟﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ﺁﻫﻨﮓ ﺟﻨﮓ ﻛﺮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﺻﻒ ﻗﺮﻳﺶ ﺟﺪﺍ ﺷﺪ ﻫﻤﺎﻭﺭﺩ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﻪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺍﻧﺼﺎﺭ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻋﻮﻑ ﻭ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺣﺎﺭﺙ ﻭ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺭﻭﺍﺣﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺍﻭ ﺭﻓﺘﻨﺪ، ﻋﺘﺒﻪ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻫﺎﻥ ﻭﻯ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ: «ﺷﻤﺎ ﻛﻰ ﻫﺴﺘﻴﺪ؟ » ﭘﺎﺳﺦ ﺩﺍﺩﻧﺪ: «ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻧﺼﺎﺭﻳﻢ» ﮔﻔﺘﻨﺪ: «ﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻛﺎﺭﻯ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ» ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻧﺪﺍ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻯ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻤﺴﻨﮕﺎﻥ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻗﻮﻡ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺑﻔﺮﺳﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ: «ﺣﻤﺰﻩ ﺑﺮﺧﻴﺰ، ﻋﺒﻴﺪﻩ ﺑﺮﺧﻴﺰ، ﻋﻠﻰ ﺑﺮﺧﻴﺰ. » ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻋﺘﺒﻪ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ: «ﺷﻤﺎ ﻛﻰ ﻫﺴﺘﻴﺪ؟ » ﻭ ﻋﺒﻴﺪﻩ ﻭ ﺣﻤﺰﻩ ﻭ ﻋﻠﻰ ﻧﺎﻡ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ، ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ: «ﺑﻠﻪ، ﺷﻤﺎ ﻫﻤﺴﻨﮕﺎﻥ ﮔﺮﺍﻣﻰ ﻣﺎﻳﻴﺪ. »
ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻋﺒﻴﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺳﺎﻟﺨﻮﺭﺩﻩ ﺗﺮ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﻋﺘﺒﻪ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺭﻭ ﺷﺪ ﻭ ﺣﻤﺰﻩ ﺑﺎ ﺷﻴﺒﻪ ﺩﺭ ﺁﻭﻳﺨﺖ ﻭ ﻋﻠﻰ ﺑﺎ ﻭﻟﻴﺪ ﻫﻤﺎﻭﺭﺩ ﺷﺪ ﻭ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﺣﻤﺰﻩ ﺷﻴﺒﻪ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺖ، ﻋﻠﻰ ﻧﻴﺰ ﻭﻟﻴﺪ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺖ ﻭ ﻋﺒﻴﺪﻩ ﻭ ﻋﺘﺒﻪ ﺿﺮﺑﺘﻰ ﺭﺩ ﻭ ﺑﺪﻝ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺑﺮ ﭘﺎﻯ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺣﻤﺰﻩ ﻭ ﻋﻠﻰ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻪ ﻋﺘﺒﻪ ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﻋﺒﻴﺪﻩ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﺶ ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻐﺰ ﺁﻥ ﺭﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺭﺳﻴﺪ ﮔﻔﺖ: «ﺍﻯ پیمبر ! ﻣﻦ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻣﻰ ﺭﻭﻡ؟ » ﻭ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ: «ﺁﺭﻯ» ...
ﺍﺑﻦ ﺍﺳﺤﺎﻕ ﮔﻮﻳﺪ: ﻭﻗﺘﻰ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺍﻧﺼﺎﺭﻯ ﻧﺴﺐ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ ﻋﺘﺒﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ: «ﻫﻤﺴﻨﮕﺎﻥ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭﻳﺪ ﻭﻟﻰ ﻣﺎ ﻫﻤﺎﻭﺭﺩ ﺍﺯ ﻗﻮﻡ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ.
منبع : ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﻱ/ ﺗﺮﺟﻤﻪ، ﺝ 3، ﺹ: 966