صحاح سته

صحاح ستّه : نام شش کتاب حدیث اهل سنت و جماعت که فقها و اصحاب حدیث بر آنها اعتماد دارند ، و آنها عبارتند از : الجامع الصحیح تألیف محمد بن اسماعیل بخارى (م 256 ه) ، صحیح تألیف ابوالحسن مسلم بن حجاج نیشابورى (م 261 ه) ، سنن تألیف ابن ماجه (م 273 ه) ، جامع تألیف ترمذى (م 279 ه)، سنن تألیف ابى‏داود (م 275 ه) ، سنن تألیف نسائى (م 303 ه) .

اگر مسند احمد را که یکی از منابع عمده صحاح می باشد به اینها بیفزاییم مجموع معتبرترین کتب حدیثی تسنن را تشکیل می دهند .

• احمد بن حنبل

احمد بن محمد بن حنبل یکى از ائمه اربعه اهل سنت است که در مرو به سال 164 متولد شده و مادرش او را در دوران شیرخوارگى به بغداد آورده و به نقلى وى در شکم مادر بوده و چون مادر به بغداد آمد در آنجا بزاد.

وى در مصر نزد امام شافعى درس خوانده و در آنجا در مسئله خلق قرآن که زمان مأمون مطرح بوده مخالفت ورزید و بر آن شکنجه و تعذیب شد و پس از فراگیرى فقه به بغداد بازگشت و امامت اهل سنت را به عهده داشت و نزد اهل آنجا احترامى بسزا داشت و گویند: وى جهت جمع‏آورى حدیث از بغداد که محل زندگى او بود به کوفه و بصره و مکه و مدینه و شام و یمن شتافت و باز به بغداد بازگشت.

و زمره‏اى از بزرگان محدثین سنت از او حدیث گرفتند از قبیل محمد بن اسماعیل بخارى و مسلم بن حجاج نیشابورى.

کتابهاى زیادى را تألیف نمود که از آن جمله است: مسند که مشتمل بر سى هزار حدیث است و کتاب مناقب على بن ابیطالب.

وى در سال 241 در بغداد بدرود حیات گفت و در آنجا به خاک سپرده شد. (لغتنامه دهخدا)

• محمد بن اسماعیل بخاری

نامش محمد فرزند اسماعیل ، انهم فرزند ابراهیم است . جد دوم بخاری مغیره و جد سومش بردزبه جعفی ( بنا به نقل ابن خلکان و خطیب بغدادی وی زرتشتی بوده ) است . کنیه اش ابو عبدالله ملقب و مشهور به بخاری است .

تولد بخاری در شوال ۱۹۴ در شهر بخارا واقع شده و در سن کودکی پدرش را از دست داده است .از ده سالگی به فراگرفتن علم پرداخته و از بیست سالگی سفرهای علمی ( برای جمع اوری احادیث ) خود را اغاز کرده است .

از بخاری هفده جلد کتاب در علوم مختلف مانند علم حدیث و تاریخ و رجال و غیره بجا مانده است که مهمترین کتاب وی صحیح یا جامع الصحیح است که کمتر کتابی در میان یک جمعیت پیدا می شود که مانند صحیح بخاری دارای اهمیت و مورد تکریم قرار بگیرد .

بخاری در سال ۲۵۶ در سن ۶۲ سالگی در دهکده خرتنگ از دهات سمرقند وفات نمود و در همانجا بخاک سپرده شد .

• مسلم بن حجاج نیشابوری

مسلم فرزند حجاج کنیه اش ابوالحسین معروف به قشیری و اهل نیشابور است .

مسلم نیز چون بخاری سفرهای علمی زیادی کرده و از کسانی چون احمد بن حنبل و اسحاق بن راهویه ( که استاد بخاری هم بوده ) اخذ حدیث کرده است اما انچه از بخاری یاد گرفته بیش از استادان دیگر بوده است .

از مسلم نیز بیست کتاب ذکر شده که مهمترین انها صحیح وی می باشد .

• ابن ماجه

محمد بن یزید بن ماجه قزوینى از کبار محدثین سنت و صاحب کتاب معروف سنن که از صحاح سته به شمار مى‏آید و کتابهاى دیگر او عبارتند از : کتاب تفسیر و کتاب تاریخ قزوین . وى به بغداد و بصره و کوفه و شام و مکه و مصر و رى سیاحت کرده و از محدثین مشهور عصر خود حدیث شنوده . وى به سال 273 درگذشت .

• ترمذی

محمد بن عیسى بن سورة بن موسى بن ضحاک سلمى ضریر یربوعى ترمذى ؛ حافظ مشهور و محدث سنى و مؤلف کتاب معروف «جامع صحیح» یا «جامع ترمذى» که در اتقان به آن مَثَل زنند. وى شاگرد بخارى است و کتاب دیگر او «شمائل النبوه و الخصال المصطفویه» است. وى به سال 279 در ترمذ خراسان درگذشت. (دهخدا)

•  ابی داود

سلیمان بن اشعث بن اسحق بن بشیر بن شداد بن عمرو بن عمران السجستانى الازدى بالولاء . اصل او از سیستان و مولد او به سال دویست و دو (202) بود . و آنگاه که هنوز سنین عمر او به ده نرسیده بود نزد محمد بن اسلم طوسى استملاء احادیث مى‏کرد . سپس به بصره رفت و بدانجا اقامت گزید و چند بار به بغداد سفر کرد و از روات حرمین عراق و خراسان و شام و مصر و بصره و جزیره ابن عمر از جمله احمد بن حنبل و احمد بن صالح و مسلم بن ابراهیم و احمد بن عبید و سلیمان بن حرب و عده بى‏شمار دیگر اخذ روایت کرد . و احمد حنبل از او روایت حدیث کرد و ابوالفرج بن جوزى گوید او در نقل حدیث و علل آن از اکابر ائمه محدثین و علماء آنان است و مانند کتاب سنن او یکى از صحاح سته اهل سنت و جماعت تصنیفى نیامد . او این کتاب را بر احمد بن حنبل عرضه کرد و وى را پسند افتاد و تحسین کرد .

• نسائی

احمد بن على بن شعیب محدث معروف ، وى به سال 225 در نساى خراسان متولد شد و به مصر رفت و در آنجا اقامت گزید و از ائمه فقه و حدیث زمان خود شد ، در سفرى به دمشق از او در مورد حضرت امیرالمؤمنین على (ع) و معاویه سؤال کردند وى على را بر معاویه ترجیح داد ، متعصبان او را از مسجد بیرون کردند و به رمله بردند ، بار دیگر نیز به همین علت مضروبش کردند، سرانجام به تقاضاى خود به مکه رفت و در همانجا به سال 303 درگذشت .

او راست : خصایص امیرالمؤمنین على(ع) و سنن نسائى . (معجم المطبوعات)

تذکر : در ذکر مطالب بالا از نرم افزار دجا ( دایره المعارف جامع اسلامی ) و نیز کتاب سیری در صحیحین استفاده شده است .

توجه : توجه به محل تولد این بزرگواران مسئله جالبی را برای ما ایرانیان مشخص می سازد که براستی ما ایرانیان ، « سنت ساز» شیعه هستیم و اگر اسلام در میان عرب پدید امد ولی توسط عجم تحکیم یافت و گسترش پیدا کرد .

 مطلب بعدی در باره ابن تیمیه که وهابیت در عقاید وی پایه ریزی شده است ، خواهد بود .

یا حق .