خبر امام علی(ع) از مهدی موعود(عج)

بنام خدا

پیشگوئیهاى امام امیرالمؤمنین على بن ابى طالب(ع)درباره حضرت مهدى(ع)

  بر اساس « نهج البلاغه » چاپ صبحى صالح

خطبه 100:

« و خلَّف فینا رایةَ الحقِّ ، مَن تَقدَّمها مَرق ، و مَن تَخلَّف عَنها زَهق ، و مَن لَزِمها لَحَق ، دلیلُها مَکیثُ الکَـلام ، بَطـِىءُ القِیام ، سَریعٌ إذا قَام ، فإذا أنتُم أَلَنتم لَه رِقابَکم ، و أَشَرتم إلیه بِـأَصابِعِکم جاءَهُ المَوتُ فذَهَب بِه فَلَبِثتُم بَعدَه ماشاءَ اللهُ ، حتَّى یُطلِعَ اللهُ لَکم مَن یَجمَعُکم ، و یَضُـمُّ نَشرَکم ، فلاتَطمَعوا فِى غَیرِ مُقبِل ، و لاتَیأَسُوا مِن مُدْبِر ، فإنَّ المُدْبرَ عَسى أن تَزِلَّ بِهِ إِحدَى قائِمَتَـیْهِ ، و تَثبُتَ الأُخرَى ، فَتَرجِعَا حتَّى تَثْبُـتا جَمِیعاً »

او ( پیامبر ) پرچم حق را برافراشت و در میان ما به یادگار گذارد; آن کس که از زیر سایه این پرچم پاى پیش نهد از شریعت اسلام خارج گردد; و آن کس که از پیرویش سر باز زند به هلاکت رسد; و سرانجام کسیکه زیر سایه این پرچم به پیش رود راه سعادت پیموده و به آن دست یابد.

پرچمدار این پرچم با شکیبائى و آرامش سخن گوید; و با کندى و تأنى در اجراى کارها بپا خیزد; امّا چون بپا خواست بسى شتاب کند تا به پیروزى نهائى رسد; پس آنگاه که سر در گرو فرمانش نهادید ، و با سرانگشت به سویش اشاره کردید ، دوران او سپرى شده و مرگش فرارسد.

از آن پس ناگزیر مدتى که مشیت الهى اقتضاء کند در انتظار بسر برید ، آنگاه خداوند شخصیتى را برانگیزد تا شما را ( که به اختـلاف و جـدائى گرائیده اید ) جمع کند و پراکندگى شما را سر و سامان بخشد. پس به کسیکه ( چیزیکه ) رو نکرده دل مبندید; و از آن که رو گردانده ناامید مشوید( [3] ).

آگاه باشید که آل محمّد صلَّى الله علیه و آله همانند ستارگان این گنبد مینا باشند; آن هنگام که یکى از آنها غروب کند دیگرى بدرخشد.

گوئى چنان است که در پرتو آل محمد(ص) نعمتهاى الهى را بر شما فراوان و تمام شده مى بینم; و آنچه را که آرزویش را در دل مى پروراندید بدان دست یافتید.

ابن ابى الحدید مى نویسد:امام این خطبه را در سومین جمعه زمامدارى خود ایراد فرمود; و ضمن آن به مطالبى پیرامون احوال خود اشاره کرد.

سپس همچون دیگر شارحان ، بى چون و چرا هدف از ایراد این خطبـه را پیشگـوئى از مهـدى و توصیف آن حضرت دانسته و مى گوید: شخصى را که خدا برمى انگیزد از اهل بیت است; و این سخن اشاره به مهـدى آخرالزمان مى باشد و در نزد ما ( اهل تسنن ) غیر موجود است و از این پس وجود پیدا خواهد کرد; و به عقیده امامیه اکنون موجود مى باشد( [4] ).

خطبه 138:

« یَعطِفُ الهَوى عَلَى الهُدى ، إذا عَطَفُوا الهُدى عَلَى الهَوى ، و یَعطِفُ الرَّأىَ عَلَى القُرآنِ ، إذا عَطَفُوا القرآنَ على الرَّأىِ ، حتَّى تَقُومَ الحَربُ بِکم عَلى ساق ، بادِیاً نَواجِذُها ، مَملُوءَةً أَخْلافُها ، حُلْواً رَضاعُها ، عَلْقَماً عاقِبَتُها »

او هواى نفس را به هدایت و رهنمود الهى بر مى گرداند ، آن هنگام که مردم هدایت الهى را به خواسته هاى نفسانى بر گردانده اند.

و آنگاه که مردم قرآن را تفسیر به رأى کنند او آراء و نظریات را به قرآن گرایش دهد.

ابن ابى الحدید پیرامون این فراز سخنان امام على(ع) مى گوید:

این کلام اشاره به امامى است که خداوند او را در آخرالزمان به وجود مى آورد و همو باشد که در روایات و آثار به او نوید داده شده است ; و مقصود از گرایش به قرآن ، لغو احکام صادره از روى رأى و قیاس ، و منع از عمل بر طبق گمان و تخمین ، و جایگزین کردن عمل بر طبق قرآن است.

و امام(ع) در فراز بعد چنین خاطر نشان مى فرماید که:

رویدادها وحوادث بدانجا منتهى مى شود که جنگ همه را به پا خیزاند ، و همانند حیوان درنده اى که در موقع حمله دهان خود را براى دریدن شکار و بلعیدن آن ، تا آخرین حد باز مى کند به شما نیشخند زند; پستانهاى آن از شیر پر گشته( [5] ); مکیدن شیر آن بس شیرین است ، و سرانجام بس زهرآگین.

امام(ع) این چنین سخن را ادامه مى دهند که:

« أَلا وَ فِى غَد ــ و سَیأْتى غَدٌ بِما لا تَعرِفوُن ــ یَأخُذُ الْوَالِى مِن غَیرِها عُمَّالِها عَلى مَساوِىءِ أَعْمَالِها ، و تُخرِجُ لَهُ الأَرضُ أَفالِیذَ کَبِدِها ، و تُلقِى إِلَیهِ سِلماً مَقالیدَها ، فَیُریکم کیفَ عَدلُ السِّیرةِ ، وَ یُحیِى مَیِّـتَ الکِتابِ و السُّـنَّةِ »

آگاه باشید ، در فردا ـ فردائى که از آمدنش و آنچه همراه دارد نا آگاهید ـ والى و زمامدار ( با این ویژگى که بر اساس وراثت از حکومت هاى قبل ، یا بند و بست با گروهها و احزاب چپ و راست ، یا سرسپردگى به استعمارگران شرق و غرب روى کار نیامده ) ;

کارفرمایان و عمال آن حکومتها را بحسب تجاوزات و خیانتهائى که مرتکب شده اند ، محاکمه نموده ، به کیفر رساند; و زمین پاره هاى جگر خود را براى او بیرون آورد ، و از روى تسلیم و فروتنى کلیدهاى خود ( اختیار گوشه و کنار جهان ) را به سوى او اندازد; و آنگاه او روش زمامدارى و آئین دادگسترى پیامبر را به شما نشان دهد ، و آثار مرده و فراموش شده کتاب و سنّت را دگر بار زنده ، و به اجراء و گسترش در آورد.

ابن ابى الحدید در ذیل این فراز نوشته است:

« أن الوالى یعنى امام الذى یخلقه الله تعالى فى آخر الزمان »

بدون شک مقصود از والى در این عبارت امامى است که خداوند او را در آخر الزمان خلق خواهد کرد.

و علامه قندوزى نیز این فراز از کلام امیرالمؤمنین(ع) را تحت عنوان « فى ایراد الکلمات القدسیة لعلى کرم الله وجهه ، التى ذکرها فى شأن المهدى فى کتاب نهج البلاغه » آورده است( [9] ).

و حاکم در « مستدرک » به نقل از مجاهد از ابن عباس آورده که گفت:

و اما مهدى آنست که پر مى کند زمین را از عدالت ، همچنانکه پر شده باشد از ستم; و در این موقع چهارپایان و درندگان در امنیت بسر خواهند برد; و زمین پاره هاى جگرش را بیرون اندازد.

مجاهد پرسید: پاره هاى جگر زمین چیست؟

ابن عباس پاسخ داد: قطعاتى همانند ستونهائى از طلا و نقره( [10] ).

خطبه 150:

« . . . یا قومِ هذَا إِبانُ وُرودِ کُلِّ مَوعُود ، و دُنُوٍّ مِن طَلعةِ مَا لاَ تَعرفُون. أَلا و إِنَّ مَن أَدرکَها مِنَّا یَسرِى فِیهَا بِسِراج مُنِیر ، و یَحذُو فِیهَا عَلَى مِثالِ الصَّـالِحِین ، لِیَـحُلَّ فِیهَا رِبقاً ، و یُعتِقَ فِیهَا رِقَّاً ، و یَصدَعَ شَعْباً ، و یَشعَبَ صَدعاً ، فِى سِترِة عَنِ النَّاس ، لاَ یُـبصِرُ القَائِفُ أَثَرَهُ ، وَ لَو تَابَعَ نَظَرَهُ . . . »

اى مردم اکنون هنگام فرا رسیدن فتنه هائى است که به شما وعده داده شده; و نزدیک است برخورد با رویدادهائى که حقیقت آن بر شما ناشناخته و مبهم خواهد بود.

دانسته باشید آنکس که از طریق ما ( مهدى موعود منتظر ) به راز این فتنه ها پى برد و آن روزگار را دریابد ، با مشعل فروزان هدایت ره بسپرد ، و به سیره و روش پاکان و نیکان ( پیامبر و امامان معصوم علیهم السلام ) رفتار نماید ، تا در آن گیر و دار گره ها را بگشاید ، و بردگانِ در بند ظلم و خودخواهى و ملّت هاى اسیر استعمار را از بردگى و اسارت برهاند ، توده هاى گمراهى و ستمگرى را متلاشى و پراکنده سازد ، و حق طلبان را گردهم آورد ، و بدیگر عبارت تشکیلات کفر و ستم را بر هم زند و جدائى و تفرقه اسلام و مسلمانان را تبدیل به یکپارچگى نموده و سامان بخشد.

این رهبر ( مدتها بلکه قرنها ) در پنهانى از مردم بسر برد و هر چند دیگران کوشش کنند تا اثرش را بیابند ، نشانى از رد پایش نیابند.

در این هنگام گروهى از مؤمنان براى درهم کوبیدن فتنه ها آماده شوند ، همچون آماده شدن شمشیر که در دست آهنگر صیقل داده شده.

همینان چشمانشان به نور و فروغ قرآن روشن گردد ، موج با شکوه تفسیر قرآن در گوش دلشان طنین انداز شود ، شامگاهان و صبحگاهان جانشان از چشمه حکمت و معارف الهى سیراب گردد.

ابن ابى الحدید پیرامون این سخن مى گوید:

جمله « و دُنُوٍّ مِن طَلعةِ مَا لاَ تَعرفُون » کنایه از پیش آمدهاى مهم و رویدادهاى بى سابقه از قبیل دابة الارض( [11] ) ، دجال ، فتنه ها و کارهاى خارق العاده و وهم انگیز او ، ظهور سفیانى ، و کشتار بیش از حد مردم است.

آنگاه مى نویسد:

امام با ایراد جمله « أَلا و إِنَّ مَن أَدرکَها » بذکر مهدى آل محمد(ص) پرداخته که از کتاب و سنّت پیروى مى کند.

و جمله « فِى سِترة عَنِ النَّاس » بیانگر موضوع پنهانى و غیبت این شخصیت والا مقام مورد اشاره است.

سپس مى گوید:

این موضوع امامیه را در عقیده مذهبى ( ولادت حضرت مهدى(ع) ) سودى نبخشد; هرچند که پنداشته اند سخن امام تصریح به گفته آنها درباره غیبت مهدى است; زیرا جایز است که خداوند این چنین امامى را در آخر الزمان بیافریند و مدتى در پنهانى بسر برد ، و داراى مبلغین و نمایندگانى باشد که دستورات او را به اجرا در آورند ، و از آن پس ظهور نماید و زمام کشورها را بدست گیرد و حکومتها را زیر سلطه خود درآورد و جهان را مسخر فرماید.( [12] )

اکنون توجه خوانندگان رابدین نکته جلب مى نماید که ابن ابى الحدید از یکسو انطباق کلام امیرالمؤمنین(ع) را بر عقیده شیعه درباره حضرت مهدى حجة بن الحسن العسکرى(ع) و ولادت و زنده بودن آن بزرگوار باور نکرده و رد مى کند; و از سوى دیگر جایز و ممکن مى داند که حضرت مهدى(ع) پس از بدنیا آمدن ، مدتى را در حال غیبت و پنهانى بسر برد ، و نمایندگان و مبلغین از طرف حضرتش به وظائف محوله دینى پردازند ; آنگاه ظهور کند و رسماً مشغول به کار گردد.

بدون شکّ این نظریه جز تعصّب ولقمه دور سر گردانیدن ، توجیه دیگرى نمى تواند داشته باشد ;

چه اگر ممکن باشد که آن حضرت بعد از بدنیا آمدن غایب گردد و . . . پس همان نظریه اى را ارائه داده است که شیعه مى گوید ، منتها با یک اختلاف غیر اساسى ;

و آن اینکه شیعه معتقد به ولادت امام زمان در سال 256 هجرى است ، و این اعتقاد مبتنى بر دهها حدیث از ناحیه امامان معصوم علیهم السَّـلام ، و اعترافات بیش از یکصد نفر از مورخان و دانشمندان اهل تسنن است که در مقدمه بدانها اشاره شد.

نیز علامه قندوزى در باب 74 « ینابیع المودّة » این فراز از کلام امام را بعنوان مهدى موعود اسلام و مورد نظر شیعه ایراد نموده است.

زندگی احمد ابن حنبل

نام خدا

مقدمه :

از انجایی که فرقه وهابی بر گرفته از مذهب حنبلی است پس بر ان شدیم تا خلاصه ای از زندگی و تاریخ « احمد بن حنبل » ارائه دهیم بدینمنظور نظر دوستان را به خلاصه ای از « تاریخ زندگانی احمد بن حنبل » از کتاب « حدیث ولایت » - که به بررسی مسند احمد بن حنبل می پردازد - که توسط اقایان احمد خدایی و سید محمود موسوی نژاد تحقیق و نگاشته شده است . و ما در گروه « حق - فدک » ( وبلاگ اصلی ) بر ان شدیم تا شناختی هرچند اجمالی در باره احمد بن حنبل داشته باشیم . 

تاریخ زندگانی احمد بن حنبل

احمد بن حنبل بن هلال بن اسد شیبانی اصلا اهل مرو است ولی در بغداد زندگی می کرده است و در همانجا رحل اقامت افکند ...سلسله نسب احمد به ربیعه بن نزار می رسد و نزار جد اعلای پیامبر ( ص ) می باشد ... البته قابل ذکر اینکه یکی از اجداد وی « ذوالثدیه » رهبر خوارج که در جنگ نهروان بدست امیرالمومنین علی بن ابیطالب ( ع ) کشته شد ...

 پس از سپری شدن صباوت، احمد به فرا گرفتن سنت و قران پرداخت و از موقعی که با فن نوشتن اشنا شد به یاد گرفتن و حفظ و ضبط احادیث پرداخت و انچه مسلم است وی از ۱۵ سالگی یعنی سال ۱۷۹ مشغول جمع اوری حدیث و تحصیل علم شده ... مکرر سفر می رفته و حدیث فرا می گرفته است که طی مسافرتی در سال ۱۸۷ با شافعی ملاقات کرد . بار دوم شافعی را در بغداد دید و ملازم وی شد و تمام مدتی را که از این پس شافعی در بغداد بود احمد در مجلس درس او حاضر می گشت و می گفت : هرکس دستش با قلم و دوات اشنا باشد شافعی بر گردن او حقی دارد .

نخستین استاد احمد ، ابو معاویه وسطی هشیم بن بشیر سلمی است که احمد بیش از سه سال پیش وی شاگردی کرده است و پس از فوت وی (در سال ۱۸۳ ) جز ء شاگردان و اصحاب شافعی شد .

 سروده امام شافعی در باره امام علی ( ع ) :

امام شافعی ، امام یکی از چهار مذهب اهل سنت ( مهمترین مذهب ) می باشد که خود از شاگردان امام جعفر صادق ( ع ) بوده و امامان سایر مذاهب اهل سنت نیز بنوعی شاگرد وی بوده اند .

شافعی در باره امام علی ( ع ) سروده است :

لَوْ اَنّ الْمُرتَضی اَبْدی مَخلّه

لَخَرّ النّاسُ طُرّاً سُجّداً لَهُ

وَفاتَ الشّافعیّ و لَیْسَ یَدری

عَلیّ رَبّهُ ، اَمْ رَبّه الله ؟!

اگر علی مرتضی خود را انطور که بود می شناساند

مردم جهان همه در برابرش سر سجده بر زمین می گذاشتند

شافعی می میرد ولی نمی داند

که خدای او الله است یا علی است ؟!

جل الخالق !!! اگر امام شافعی که خود امام امامان اهل تسنن است چنین بگوید پس باید گفت « اهل تسنن» از ‌« اهل تشیع » ، « شیعه ترند » .

 احمد با چهار تن از ائمه شیعه ( امام موسی کاظم ( ع ) تا امام هادی ( ع ) ) معاصر بوده نویسندگان اهل سنت ایشان را بعنوان اساتید حدیث احمد بشمار نیاورده اند و فقط در میان مورخان تنها ابن جوزی معتقد است که احمد از رجال شیعه هم اخذ حدیث کرده و نام عده زیادی را می برد مانند ابن اسحاق و ابو عبدالرحمان و ابو سلیمان کوفی و ... البته دیلمی ، حضرت امام موسی بن جعفر را از اساتید ابن حنبل بشمار می اورد ولی دیلمی شیعه است و انچه اشکال را تقویت می کند اینست که در میان احادیث مسند ( احمد ) ، شاید نتوان حدیثی که تمام رجال مسند شیعه باشند و احمد ان حدیث را بلاواسطه از انها اخذ کرده باشد پیدا نمود .

نهایت دفاعی که می توان از ابن حنبل نمود مخالفت شدید خلفای عباسی در ان زمان با شیعه و ائمه انها بوده است و احمد بن حنبل به واسطه اتهام دوستی خاندان علی ( ع ) تحت تعقیب قرار گرفت و ممکن است این سختگیری باعث شده تا احمد از انها حدیث نقل نکند .

 احمد بن حنبل شاگردان زیادی داشته که بنا به قول بعضی مورخین محمد بن اسماعیل بخاری مولف کتاب صحیح بخاری ( به عقیده اهل سنت این کتاب صحیح ترین کتاب بعد از قران است و در مجال بعدی به بررسی ان خواهیم پرداخت ) مسلم بن حجاج نیشابوری مولف صحیح مسلم ( بعقیده اهل سنت در رتبه بعد از صحیح بخاری قرار دارد ) ابو داود سجستانی صاحب کتاب سنن از اصحاب و شاگردان خاص وی بوده اند .

در دورانی که بحث و دعوا و جنگ بر سر « مخلوق » یا « قدیم » بودن قران رونق داشت احمد بن حنبل عقیده به قدیم بودن قران داشت ( بر خلاف شیعه و معتزله که قائل به مخلوق بودن قران بودند ) .

 هارون الرشید طرفدار قدیم بودن قران بود و عقیده مندان به مخلوق بودن قران را می کشت و مامون بر خلاف پدرش عقیده بر مخلوق بودن قران داشت و علما را نیز مجبور کرد تا اقرار به مخلوق بودن قران کنند که بجز عده معدودی همه اقرار کردند . در میان این عده معدود که تسلیم رای حکومت نشدند و زندانی شکنجه گردیدند اسم احمد بن حنبل نیز دیده می شود که در زندان هم مقاومت کردند و همه غیر از احمد بن حنبل نابود شدند و پس از فوت مامون ، تسلیم فشار های معتصم عباسی نشد و بدستور معتصم وی را هشتاد تازیانه زدند و ازاد ساختند ضمن اینکه جاحظ در رساله خود و نیز یعقوبی علت ازادی احمد را اقرار و اعتراف احمد ذکر کرده اند ( این خلاصه ای از رفتار حکومت غاصب اسلام رسمی اهل سنت با یکی از دانشمندان و محدثین خودشان بود ، بر سر علمای شیعه چه اوردند باشد برای بعد ... ) .

اما روی کار امدن متوکل عباسی ( همان ملعونی که دشمنی اس با امام علی و خاندانش مشهور است و هم اوست که دستور ویرانی بارگاه حضرت امام حسین - ع - را صادر کرد ) و کمک های وی به ترویج افکار احمد ، باعث شهرت و عظمت احمد بن حنبل شد .

متوکل که رای بر قدیم بودن قران داد ستاره اقبال احمد طلوع کرد و مردم متوجه وی شدند و متوکل نیز در احترام احمد بن حنبل سنگ تمام گذاشت و علاوه بر صله های فراوان ، هر ماه چهار هزار درهم برای وی مقرری تعیین کرد !

سخت گیری متوکل در مورد دوستداران ال علی ( ع ) بحدی بود که حتی گریبان احمد بن حنبل را گرفت . وقتی بدخواهان احمد به متوکل گزارش دادند که وی دوستدار خاندان علی ( ع ) می باشد دستور داد تا خانه احمد بن حنبل را برای کشف مدرک جستجو کنند و عاقبت که هیچ نیافتند خاطر متوکل از ناحیه احمد اسوده شد .

 توجه به این موضوع کافی است تا دریابیم که محدثان شیعه در این دوران چه مصائبی را متحمل شده اند.

اما انچه از سیره احمد بر می اید اینست که او از دوستی با متوکل خرسند نبود و سعی می کرد در مجلس او حضور نیابد و هدایای دربار را با اجبار و ترس قبول می کرد و گویا خرج مستمندان می کرد ولی چرا احمد بن حنبل که تا حدی مخالف متوکل بود با فتواهای خود به حکومت متوکل که کاملا حکومت ظلم و جور بود مشروعیت بخشید و اطاعت از او را واجب دانست ؛ او در رسالهای چنین نوشته است :

« فرمان برداری و اطاعت از پیشوایان مسلمین چه افرادی صالح باشند و چه فاسق و تبهکار واجب است و دادن زکات و مالیات های اسلامی به انها جایز می باشد و مالیات دهنده بری الذمه می شود و در پیشگاه خدا مسولیت ندارد .

 همچنین گزاردن نماز جمعه پشت سر پیشوای مسلمان - چه عادل و چه فاسق - و پشت سر هر فردی که به عنوان والی معین شده باشد جائز است و هرکس نماز خود را اعاده کند او بدعت گذار است .

هرکس بر ضد یکی از پیشوایان مسلمان که مردم بر او اجتماع کرده و به خلافت او تن داده اند- چه از روی رضا و رغبت و چه به زور و اجبار- قیام کند ، باعث اختلاف در میان مسلمین شده و با دستور پیامبر اسلام ( ص ) مخالفت کرده است ، چنین شخص مهاجم اگر بمیرد به مرگ جاهلی و بیرون از اسلام جان سپرده است . »

[اهل سنت حدیثی دارند بنام عشره مبشره که معتقدند پیامبر به ده نفر از صحابه مژده بهشت داده است و در بین این عده نام طلحه و زبیر نیز دیده می شود . با توجه به این فتوا ی احمد بن حنبل ؛ تکلیف این حدیث که خود این محدث نیز انرا در مسندش اورده است با این فتوا چیست ؟ و بلاخره طلحه و زبیر و نیز عایشه و معاویه و ... که با پیشوای مورد اتفاق مسلمین مخالفت کرده و برعلیه وی قیام کرده اند اهل جنة هستند یا جهنمی ؟ ]  

این خلاصه ای بود از بررسی تاریخ زندگی احمد بن حنبل بر گرفته از کتاب « حدیث ولایت به روایت و بررسی مسند احمد بن حنبل شیبانی » که توسط اقایان احمد خدایی و سید محمود موسوی نژاد تحقیق و تالیف شده است .

 التماس دعا : مسعود قلعه 

سرگذشت حدیث

بسم الله الرحمن الرحیم

مقدمه علامه سید مرتضی عسگری( برای کتاب سیری در صحیحین محمد صادق نجمی )

نگاهی به سرگذشت حدیث

« و ما محمد الا رسول قد خلت من قبله الرسل افان مات او قتل انقلبتم علی اعقابکم و من ینقلب علی عقبیه فلن یضر الله شیئاً و سیجزی الله الشاکرین » [ال عمران : ۱۴۴] محمد جز فرستاده ای نیست که پیش از او فرستادگان درگذشته اند . ایا اگر بمیرد یا کشته شود عقبگرد می کنید ( ؟ ) و هرکه عقبگرد کند ضرری به خدا نمی زند و خدا شکرگزاران را پاداش خواهد داد .

« و ما اتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا » [حشر : ۷] هرچه پیغمبر به شما دهد ان را بگیرید و از هرچه منعتان کند بس کنید .

« و ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی » [نجم : ۳] و نه از روی هوس سخن می گوید ، این وحیی است که به او می کنند .

رسول خدا رحلت فرمود و دو میراث گرانبها را در میان یاران خویش بجا گذارد : قران ( = کتاب خدا ) و عترت ( = خاندان پیامبر ) ، و به امت خویش فرمان داد که بدانها پیوسته ، هرگز از انها جدا نشوند .۱

ان حضرت در دوران حیات خود ، بیان حقایق قرانی را بر عهده داشتند و به صورت حدیث ، تمامی علوم اسلامی ، از عقاید و معارف و احکام را در میان پیروان ائین خود منتشر ساختند ، ایشان در باره ی نقل حدیث می فرمودند : خداوند خرم بدارد بنده ای را که سخن مرا بشنود و دریابد و به دیگران که نشنیده اند برساند . چه بسیارند کسانی که دانش و علم را برای داناتر و فهمیده تر از خود بازگو می نمایند .۲

حال بنگریم افراد جامعه اسلامی ، پس از رحلت ان حضرت با قران و اهل بیت چه کردند و در برابر احادیث پیامبر چه نقشی را ایفاء نمودند ؟

ایشان خاندان پیامبر را از متن جامعه طرد نموده ،خانه نشین ساختند و با انان ، انگونه رفتار نمودند که زبان را یارای بر شمردن انها نیست ۳ و انگاه که در توطئه کنار زدن پاسداران اسلام راستین ، از صحنه ی اجتماع پیروز شدند ، توانستند میان قران و احادیث که بیان کننده مفاهیم راستین ان بود جدایی افکنند و کتاب خدا را بر اساس خواسته ی خویش تفسیر و تأویل نمایند.

سخنان و روش پیامبر که بدان سنت گویند ، خود مانع بزرگی بر سر راه سیاست خلفاء و در نتیجه برنده ترین حربه ی مخالفین انان بود، بدین خاطر، دستگاه خلافت تنها راه چاره را در این یافت که، مخالفین خویش را از این حربه ی قوی خلع سلاح نماید .

ابتدا ابوبکر بر ان شد که این سلاح را به انحصار خویش دراورد و بدین منظور، تا پانصد حدیث از پیامبر اکرم 

جمع اوری و تدوین نمود، لیکن پس از مدتی دریافت که بهره ای از این کار خود نخواهد برد، زیرا امکان انحصار وجود نداشت و در نتیجه تمام ان احاد یث را در اتش سوزانید .۳

بی تردید در ان زمان، امکان نداشت که مردم را از نقل و نوشتن حدیث باز داشت و انها را تنها به استفاده از احادیثی که ابوبکر جمع کرده بود مجبور نمود، لذا چاره را در این دید که مطلقاً احادیث پیامبر را ممنوع نماید ، تا دست مردم از این سلاح نیرومند ، کوتاه گردد .بر این اساس خلیفه ، مسلمانان را از باز گویی احادیث پیامبر منع نموده، دستور داد : « از پیامبر حدیث نقل نکنید و به قران مشغول باشید .» ۴

اری ، تنها قران ! زیرا قران جدای از احادیث پیامبر را می توان به دلخواه تأویل نمود.

ابوبکر وفات یافت ، و در وصیتنامه ی خویش خلافت را به عمر واگذار نمود . البته بیشتر مسلمین هم که به خاطر بی بهره ماندن از بیانات پیامبر ، روشن بینی خویش را از دست داده بودند ، از فرمان خلیفه سرپیچی نکردند .

عمر نیز در دوران حکومتش ، سیاست منع حدیث را بشدت دنبال نمود و یکبار که به منظور تظاهر به ازادی ، در حکومتش مسأله نقل و نوشتن احادیث پیامبر را به مشورت با مردم نهاد و عموم مسلمین لزوم ان را اعلام داشتند ، با زیرکی خاصی ، پس از یکماه اندیشیدن راه چاره را یافت و به میان مردم امده اعلام نمود : « من می خواستم سنت رسول خدا را بنویسم ، لیکن امت های گذشته را بیاد اوردم که با نوشتن بعضی کتاب ها و توجه زیاد به انها از کتاب اسمانی خود باز ماندند [هرچه در تاریخ ادیان گشتم دلیلی بر این مدعا نیافتم لطفا شما اگر موردی سراغ دارید بنده را یاری نمایید تا بدانیم که خلیفه دوم به چه موردی اشاره داشته اند !] لذا من هرگز کتاب خدا ( = قران ) را با چیزی در هم نمی امیزم .» ۵

وی هنگامی که یاران پیامبر را به ماموریت می فرستاد بدان ها دستور می داد که حدیث نگویند و مردم را به وسیله ان از قران باز ندارند و اگر مطلع می شد که یکی از انان از فرمان وی سرپیچی نموده ، او را به مدینه به نزد خویش احضار می نمود و تا زنده بود وی را تحت نظر داشت .۶

و نیز انچه حدیث گرد اورده و نوشته بود از میان مردم جمع نموده و می سوزاند .

دوران خلافت عمر ، بدینسان سپری شد و عثمان با دسته بندی خاصی که پدید امده بود [با شگرد خاصی از سوی عمر ] به خلافت رسید . در زمان عثمان ، مبارزه ی دستگاه خلافت علیه نقل احادیث شدیدتر شد . اگر عمر در دوران خود صحابه ی پیامبر را می ازرد و ایشان را در مدینه تحت نظر نگاه می داشت و نوشته های انان را می سوزاند ، عثمان برای جلوگیری از بازگویی بیانات و روش پیامبر ، یاران وی را شکنجه و تبعید کرد . چنانچه « ابوذر » را از مدینه به شام و از شام به مدینه و انگاه به ربذه تبعید نمود ، تا اینکه یار گرامی پیامبر در ان صحرای سوزان در غربت جان سپرد . و نیز « عمار یاسر » دیگر صحابی رسول خدا را چنان مضروب ساخت که بیهوش بر زمین افتاد . ۷

بیست و پنج سال دوران حکومت سه خلیفه ، یاران پیامبر و تابعین و دیگر دست پرورده های اسلام ، در چنین فشاری بسر می بردند ، تا سرانجام طاقتشان بسر امد و با یک قیام عمومی ، بنیان خلافت عثمان را در هم کوبیده وی را کشتند ، و سپس به علی ( ع ) روی اورده ، وی را به اصرار فراوان به خلافت بر گزیدند . 

[ادامه دارد ...]

------------------------------------------------

۱- احمد حنبل - مسند ج ۳ ص ۱۴-۱۶-۲۶-۹-۱۷ و ج ۵ ص ۱۸۲

و نیز محمد بن عیسی ترمذی - « صحیح » - باب مناقب

۲ - محمد بن عیسی ترمذی - « صحیح » ج ۱ ص ۱۲۵ + ۱۴ باب فضل العلم ، تبلیغ الحدیث عن رسول الله + علامه محمد باقر مجلسی - « بحارالانوار » ج ۱ ص ۱۰۹و ۱۱۲

۳ - شمس الدین ذهبی - « تذکرة الحفاظ » ج ۱ ص ۵

۴ - همان - ج ۱ ص ۷-۸-۱۳

۵ - محمد بن سعد کاتب الواقدی - « طبقات الکبری » ط لیدن ج ۳ ص ۲۰۶ + ابن عبدالبر - « جامع بیان العلم و فضله » ج ۱ ص ۶۴-۶۵

۶ - تفصیل در کتاب « من تاریخ الحدیث » علامه عسگری

۷ - احمد بن یحیی بلاذری - « انساب الاشراف » ج ۵ ص ۴۹

**********************************

 قسمت دوم 

امام ( ع ) زمانی به خلافت رسید که مسلمانان یک ربع قرن ، با روش خلفای گذشته سر کرده و رفته رفته با ان خو گرفته بودند . ان حضرت موقعیت زمان خویش را چنین بیان می نمایند۱ :

« خلفای پیش از من ، بس کارها انجام داده اند که در انها اگاهانه با رسول خدا مخالفت نموده اند . پیمان وی را شکستند و سنتش را تغییر دادند ، و اکنون ، چنانچه من مردم را به ترک ان امور وادارم و کارها را به شکل نخستین و راستین ان ، یعنی به ان صورتی که در زمان پیامبر بود ، باز گردانم ، لشکریانم از گردم پراکنده خواهند شد و مرا تنها و بیکس رها خواهند نمود ، یا حداکثر با اندکی از شیعیانم ، یعنی انان که با من و امامتم از راه کتاب خدا و سنت رسول اشنایند ، باقی خواهم ماند .»

« چه فکر میکنید ؟ اگر فرمان دهم ، مقام ابراهیم را به انجا که پیامبر فرمان داده بود باز گردانند ، فدک را به بازماندگان فاطمه ( ع ) بسپرم ، پیمانه ی رسول خدا را ، به انچه بود برگردانم ، زمین هایی را که پیامبر بنا به مصالحی در اختیار افرادی گذارده بود به انها باز گردانم ، زمینهایی را که پیامبر بنا به مصالحی در اختیار افرادی گذارده بود ، به انها بازگردانم ، داوری های ستمگرانه ی خلفا را نقض نمایم ، زکات را از موارد اصلی ان و به اندازه ی صحیح بگیرم . وضو و غسل و نماز را به شکل اولیه ی ان بازگردانم ، زنانی را که ناروا از شوهرانشان جدا کرده به دیگری داده اند ، به همسرانشان باز دهم .بیت المال را که به روش طبقاتی تقسیم نموده اند ، مانند عصر پیامبر برابر قسمت نمایم و نگذارم اموال تنها در دست توانگران باشد۲ . مالیات زمین ها را لغو نمایم۳ ، مسلمانان را در امر زناشویی همدوش و برابر قرار دهم ۴، خمس را ان چنان که خداوند فرمان داده بگیرم۵ ، مسجد پیامبر را همانگونه که در زمان حضرت بود نمایم ، درهایی که پس از وی به مسجد گشوده اند بسته و درهایی که بعد از او بسته اند باز نمایم ، مسح بر پاپوش های چرمی را منع کنم ۶، بر نوشیدن نبیذ و شراب خرما حد و کیفر خاصش را اجرا نمایم۷ ، متعه حج و متعه زنان را همچون زمان رسول الله جایز شمرم ۸، تکبیر نماز میت را پنج بار قرار دهم۹، مردم را ناگزیر نمایم که در نماز « بسم الله » را با صدای بلند بخوانند۱۰ ، طلاق را مطابق روش پیامبر شکل دهم۱۱ ، رفتار با تسیران جنگی امت هایی گوناگون را به شکلی که خدا و رسولش فرمان داده اند بازگردانم۱۲ ، کوتاه سخن اینکه اگر مردم را ، به زیر فرمان الهی و احکام قران گرد اورم در چنین صورتی انها از گردم پراکنده خواهند گشت .»

« به خدا سوگند ! هنگامی که به مسلمانان فرمان دادم در ماه رمضان جز نمازهای واجب را به جماعت نخوانند و گفتم : به جماعت گزاردن نمازهای مستحب بدعت است ، جمعی از سپاهیانم - انان که در رکاب من شمشیر می زدند - بانگ برداشتند : « واسنة عمراه! » ای مسلمانان ! علی می خواهد سنت عمر را تغییر دهد و ما را از خواندن نمازهای مستحب در ماه رمضان باز دارد. و کار را بدانجا رساندند که بیمناک شدم شورشی بر پا نمایند . »

« اه ، که چه کشیدم از این امت و مخالفت هایشان با من ، و فرمانبریشان از پیشوایان گمراه ، فرمانبرداری از پیشوایانی که بسوی اتش می خوانند .»

امام ( ع) برنامه ی کار خویش را چنین ترتیب داده بودند که بر وفق روش پیامبر و بر خلاف رویه خلفا عمل نمایند .به ویژه در مسئله ی حدیث ، برای محو نمودن اثار خلفا مبارزه ای پی گیر و دامنه دار انجام دادند .

قریش که رفتار حضرت را مخالف منافع دنیوی خویش می دیدند ، به مخالفت با ایشان بر خاستند ، در جنگهای جمل و صفین خون های فراوان ریخته و دشمنی خویش را با ان حضرت تا انجا دنبال کردند که پس از چهارسال و اندی ایشان را در محراب عبادت شهید نمودند .

[ادامه دارد ...]

 --------------------------------------------

۱- در اینجا جمله هایی از شکوه های دردالود امام علی ( ع ) را باز گفته ایم البته نه با ترجمه تحت اللفظ که نیاز به شرح و تفصیل داشته باشد ، بلکه عبارات ان حضرت را نقل به معنا کرده ایم . تفصیل در :

محمد بن یعقوب کلینی - « روضه کافی » ج ۸ ص ۶۱-۶۳

۲- عمر با تقسیم بیت المال در جامعه اسلامی ، نظام طبقاتی ایجاد نمود ؛ زیرا مسلمانان ان عصر را نام نویسی کرده [و از اموال به غارت برده از ایران و شامات ]گروهی را سالیانه پنج هزار درهم و گروه دیگر را چهار هزار درهم و دیگران را سه هزار درهم و دو هزار درهم و هزاروپانصد تا دویست درهم در سال حقوق قرار داد ، بدینسان در اسلام طبقه اشرافی و توانگر از یک طرف و طبقه تهی دست و فقیر از سوی دیگر بوجود امد [ و در ادامه این روش عثمان در بذل و بخشش بیت المال انچنان زیاده روی کرد که بیکباره غنایم فتح افریقا را که هزاران هزار سکه طلا بود به مروان پسر عمو و دامادش بخشید که البته این یک نمونه بود و ... برای اگاهی از انچه که در زمینه بیت المال کردند می توانید به اولین خطبه امام علی در اتمام حجت با مسلمین مراجعه نمایید .]

۳- عمر مالیات زمین را در عراق بر اساس قوانین مالیاتی ایران ساسانی و در مصر بر اساس قوانین مالیاتی امپراتوران رومی قرار داد !

۴ - عمر غیر عرب را از ازدواج با دختران عرب نژاد منع نمود .

۵ - سهم ذوی القربی را پس از پیامبر ؛ خلفا از خمس ساقط نمودند .

۶- « خف » پاپوشی از پوست حیوانات می باشد . اهل تسنن به پیروی از اسلاف خود ، شستن پا را در وضو ، هنگام برهنگی ان واجب می دانند . اما اگر در پاپوش یا خف باشد ، مسح بر ان را جایز می شمارند !

۷ - « نبیذ » شرابی است سبک که غالبا از خرما ساخته می شود .

۸ - عمر دو متعه را تحریم نمود :

یک ) متعه حج که حاجیان پس از اداء عمره از احرام درایند ، پس از ان باردیگر برای حج احرام بندند. این دستور اسلام بود . اما عمر دستور داد بر احرام عمره بمانند تا اعمال حج را به پایان رسانند .

دو ) متعه زنان که همان ازدواج موقت است که به تصریح قران و روایات اهل سنت جزء احکام مسلم اسلام می باشد .

۹ - تکبیر نماز میت را اهل تسنن به استناد روایت ابوهریره ؛ چهار نوبت می گویند . نگاه کنید به :

ابن رشد اندلسی - « بدایه المجتهد » ج ۱ ص ۲۴۰

۱۰- پاره ای از فرق اهل سنت « بسم الله » را از حمد و سوره در نماز اسقاط می کنند ظاهرا در این مسئله از معاویه پیروی می کنند . رجوع کنید به « تفسیر الکشاف » در تفسیر سوره حمد ج ۱ ص ۲۴-۲۵ [البته اگر این خطبه اصالت داشته باشد پس در زمان خلافت امام این روش مرسوم بوده است و نتیجه اینکه معاویه نیز بعدا به اسلاف خود تقلید کرده و روش سابق خود را ادامه داده است . ]

۱۱ - اهل سنت سه طلاق زن در یک مجلس را جایز می شمارند . و بدون حضور شاهد عادل بدان مبادرت می ورزند . رجوع شود به - « بدایه المجتهد » ج ۱ ص ۸۰-۸۴

۱۲- خلیفه دوم فرمان داده بود که اسیران عرب را جمله ازاد کنند ؛ اما اسیران فارس را حتی به مدینه پایتخت اسلام راه نمی داد . از جمله مخالفت های دیگر او با سنت رسول الله این که به فرزندانی که از غیر زن عرب باشند ، در غیر سرزمین عربی به دنیا امده باشند ، ارث نمی داد .

رجوع شود به - « الموطأ » تالیف مالک بن انس ج ۱ ص ۸۰

***********************************

پس از قسمت اول و دوم سرگذشت حدیث ، اینک قسمت سوم و اخر « سرگذشت حدیث » بقلم علامه مرتضی عسگری :

چیزی نگذشت که معاویه ، دشمن خدا و رسول ، با نیرنگهای فراوان بر تخت خلافت تکیه زد و در گفتگویی که با مغیره بن شعبه داشت سیاست خویش را اظهار نمود .مغیره گفته بود : « ای امیرالمومنین ! حال که به ارزوها و امالت رسیدی ، با این زیادی سن چه مانعی دارد عدل و داد پیشه نمایی و با انجام کارهایی شایسته نام نیکی از خود بجای گذاری ؟

به خدا سوگند ! امروز دیگر بنی هاشم چیزی ندارند که ترس و هراس تو را برانگیزد . بنابراین چه خوبست که با ایشان مهربانی نمایی و پیوند خویشاوندی خود را مراعات کنی .

معاویه چنین پاسخ داد ه بود : « هیهات ، هیهات ، دور است دور ! ابوبکر به حکومت رسید ، عدالت ورزید و ان همه سختی ها را بر خود هموار ساخت لیکن هنوز چند روزی از مرگش نگذشته بود که جز این که گاهی نامش را ببرند چیزی از وی باقی نماند .

انگاه عمر به حکومت رسید ، کوشش ها کرد و در ده سال خلافت خود بسیار رنج دید . بخدا سوگند ، با مرگش نامش نیز مرد . 

سپس برادر ما عثمان ، که از نظر خاندان از همه والاتر بود [منظور معاویه بستگی عثمان به خاندان امویان است ] حکومت را به دست گرفت و کارهایی انجام داد ، دیگران هم هر چه با وی کردند ، گذشت . بخدا سوگند ! پس از مرگش ، نامش هم مرد و اعمال و رفتار خوبش [لابد منظور معاویه بذل و بخششهای میلیونی عثمان به امویان است ] فراموش گشت . ولی نام ان مرد هاشمی ـ رسول خدا ( ص ) ـ را روزی پنج بار در سراسر جهان اسلام با صدای بلند اعلام می نمایند : « اشهد ان محمد اً رسول الله » : با وجود این ، نام چه کسی باقی خواهد ماند ای بی مادر ؟!

نه بخدا سوگند ! تا این نام را از روی زمین بر نیاندازم از پای نخواهم نشست !۱ »

و بدینسان همه ی نیروی خود را برای نابودی نام و نشان پیامبر و خاندانش بکار گرفت ، و برای رسیدن به هدف خویش دستگاه های گوناگون حدیث پردازی به راه انداخت و کار را بدانجا رساند که ابوهریره بیش از پنجهزار و سیصد حدیث ، و عبدالله بن عمر زیاده از دو هزار و سرانجام ام المومنین ، عایشه ، و انس بن مالک هر یک بیش از دو هزار و سیصد حدیث به دروغ به پیامبر نسبت دادند ! ۲»

اینان و دیگر همکارانش ، از صحابه ، برای جلب رضایت طبقات حاکم ، در جعل حدیث بر یکدیگر سبقت می جستند و جز خدا ، هیچکس اگاه نیست که در این دوره ، تا چه اندازه حدیث پرداخته و به پیامبر نسبت داده شده است . و در اثر همین کار ، همه چیز اسلام را مسخ و وارونه نموده ، و در نتیجه اسلام راستین و حقیقی را به اسلامی مسخ شده و قابل توجیه با دستگاه خلافت ، تبدیل نمودند .

گروه حاکم نیز ، تنها این اسلام را به رسمیت شناختند و این اسلام واژگونه که شالوده اش در زمان معاویه ریخته شد [در بحث با این برادران کشاف الحقایق دین! نوشتیم که چنانچه در تمامی تواریخ ثبت است پس از صلح امام حسن ( ع ) با معاویه و روزی که معاویه به کوفه وارد شد و مسلمانان زیر لوای جانشین خلف عثمان خلیفه سوم گرد امدند و ... معاویه به میمنت این پیروزی و اتحاد دنیای اسلام ! ان سال را سال « سنت و جماعت » نامید و بدین ترتیب از انسال به بعد طرفداران اسلام رسمی ! را مسلمانان « اهل سنت و جماعت » ( سنی ) نامیدند و طرفداران اسلام راستین را کمافی السابق « شیعه علی » ( شیعه) ]، تا به امروز به عنوان اسلام حقیقی ، باقی است تا جایی که در عصر ما ، نشاندادن اسلام راستین یعنی دینی که پیامبر اسلام به جهانیان عرضه نمود ، به کسانی که با اسلام رسمی خو گرفته اند بسی دشوار و برایشان باور نکردنی میباشد . چه انانکه با اسلام رسمی ، یعنی انچه در عصر معاویه پرداخته شد ، خو گرفته اند ، اسلام را از دریچه ی کتبی که مجموعه ای از احادیثی است که به دروغ به پیامبر نسبت داده شده ، شناخته اند . به عنوان نمونه ، به توحید اسلامی از دریچه ی این حدیث ساختگی که ابوهریره زحمت پرداختنش را کشیده می نگرند :

« گروهی به پیامبر اکرم گفتند : ای رسول خدا ! ایا ما در روز رستاخیز پروردگار خویش را مشاهده می نماییم ؟ فرمود : ایا در شب چهارده از دیدن قرص ماه ناراحتید ؟ گفتند : نه ای پیامبر خدا ! فرمود : ایا از مشاهده ی خورشید در ان هنگام که در پس ابر نباشد ازرده می شوید ؟ گفتند : نه ای رسول خدا . فرمود : شما همانگونه پروردگارتان را خواهید دید ! در روز رستاخیز خداوند مردم را گرد اورده ، سپس انها را می خواند و می فرماید تا هرکس بدنبال انچه می پرستیده برود .

انان که افتاب را می پرستیدند به دنبال افتاب خواهند رفت و انها که ماه را می پرستیدند به دنبال ماه و سر انجام انان که طاغوت ها را پرستش کرده اند به دنبال معبودهای خود ، می روند .تنها این امت باقی می ماند که در میانشان منافقان نیز وجود دارند ، انگاه خداوند تبارک و تعالی ، با صورتی جز انکه در گذشته می شناختند نزد ایشان امده می گوید : من پروردگار شمایم . می گویند : به خدا پناه می بریم از تو .ما اینجا خواهیم ماند تا پروردگارمان بیاید و انگاه که او بیاید وی را خواهیم شناخت .

سپس خداوند به همان صورتی که وی را می شناختند به نزد ایشان امده می گوید :

من پروردگار شمایم . خواهند گفت : اری تو پروردگار ما هستی و به دنبالش براه می افتند ...! ! ۳»

این حدیث چنانکه دیدیم اساس خدا شناسی و معاد اسلامی صحیح را مسخ و ویران نموده هست . در احادیث دیگری سیمای اسمانی پیامبر اسلام را دگرگونه نمایانده اند. از ان جمله ، روایت نموده اند که پیامبر اکرم از خدای خویش درخواست نمود : 

« بار الها ! نکوهش ها و نفرینهایی که از روی خشم و غضب نثار مومنان می کنم سبب پاکی ایشان بنما و مایه ی برکت انها قرار ده .۴ »

همچنین روایت کرده اند که پیامبر اکرم به مردم فرمود : « نخل خرما نیاز به گرده پاشی و تلقیح ندارد .» و یا این که فرمود : « نخل را گرده پاشی نکنید بهتر خواهد شد .» مردم فرمان ان حضرت را اطاعت نموده ، درخت خرما را گرده پاشی نکردند و در نتیجه ان سال درختان به بار ننشست . پیامبر اکرم چون از حاصل فرمان خویش اطلاع یافت فرمود : « من این گونه می پنداشتم ، از من باز خواست نکنید ! » یا « شما در کار دنیایی خود اگاهترید .۵ »

نیز روایت نموده اند که روزی پیامبر اکرم در شهر مکه سوره ی « نجم » را قرائت می فرمود تا بدین ایه رسید : افرایتم اللات و العزی و مناه الثالثه الاخری « ایا لات و عزی و منات ، ان بت سومین را می بینید ؟ »

با خواندن این ایه ، شیطان بر زبان مبارکش القاء کرد که بگوید :تلک الغرانیق العلی منها الشفاعه ترتجی « به ان بتها که چون پرندگان سپیدند امید شفاعت می رود .» [گویا توجه به مسئله « شفاعت » در بین برادران اهل سنت بسیار با سابقه است !!!]

چون این سخن بر زبان پیامبر جاری گشت مشرکان خشنود شدند که اینک پیامبر هم نام بتان ما را به نیکی یاد کرد و در این حال همگان ـ مشرکین و مسلمانان ـ به سجده افتادند ! تا این که جبرئیل نازل شد و پیامبر را از این اشتباه بزرگ اگاه ساخت و به ان حضرت عرض نمود گه این جملات را شیطان به ایشان القا کرده است .

در پاره ای از روایات چنین امده است که جبرئیل به ان حضرت گفت : ایات را تکرار نکنید . پیامبر ایات را به ترتیب قرائت فرمود در ضمن جمله ی تلک الغرانیق العلی ...

را نیز خواندند جبرئیل گفت : نه ، این جمله را من نیاورده ام و شیطان بر زبان شما گذارده است ! ۶

این روایات ، در تفاسیر مشهور و معتبر برادران اهل تسنن چون : طبری ، ابن کثیر ، سیوطی و سید قطب امده است . اینان به قدری از این گونه احادیث ساختگی از پیامبر اکرم روایت کرده اند که چهره ی حقیقی رسول خدا را در پس پرده های دروغ و بهتان ، از دیده ها پنهان داشته اند ۷.

متقابلا ، سیمای سران و فرمانروایان قریشی و نزدیکانشان را نیز دیگرگون کرده ، فضائلی دروغین برای انان جعل نموده اند . معارضان ایشان را نیز هدف تهمت و افتراهای خویش قرار داده اند تا جائی که مردانی چون « ابوذر غفاری » ، « مالک اشتر » ، « عمار یاسر » و ... را نا اشنای با دین و فریب خورده قلمداد نموده اند و به این نیز بسنده نکرده ، روایات بسیاری در صفات خدا ، چگونگی رستاخیز و محشر ، پاداش و کیفر بهشت و دوزخ ، سرگذشت پیامبران پیشین ، اغاز افرینش و عقاید و احکام اسلامی نقل کردند که ماخذی جز افکار خرافی اهل کتاب و فرهنگ جاهلی و دروغ و بهتانهای ساخته ی مغز خودشان نداشت .

به اندازه ای این گونه احادیث زیاد شد و دامنه ی نقل ان وسعت یافت که همه ی حقایق دینی رامسخ و دیگرگون ساخت و حاصل ان اسلامی بود که به عنوان مذهب طبقه ی حاکم به وسیله ی فرمانروایان بنی امیه و بنی عباس تا اواخر خلافت عثمانی ترویج می شد .

در برابر مزدوران حدیث ساز دروغ پرداز ، در تمام دوران تاریخ حیاتبخش اسلام ، گروه دیگری نیز بودند که به قیمت از کف دادن جان ، سنت راستین ، یعنی بیانات و روش پیامبر را ، در میان مسلمین نشر و ترویج می نمودند .

« ابوذر » صحابی بزرگ رسول خدا ، از سران این گروه بشمار می اید . روزی نزدیک « جمره ی وسطی » در « منی » ، نشسته بود و انبوهی از مردم بر گردش جمع بودند و در مورد دینشان از وی می پرسیدند . ناگهان یکی از دژخیمان حکومت اموی که زیادی جمعیت وی را متوجه ساخته بود ، نزدیک امده بالای سر ابوذر ایستاد و به وی گفت : مگر تو را از پاسخ دادن به پرسش های مردم باز نداشته اند ؟

ابوذر گفت : ایا تو ماموریت داری که مرا تحت نظر داشته باشی ؟ و سپس به پشت گردن خویش اشاره نموده گفت :اگر شمشیر را اینجا بگذاری و گمان ببرم که می توانم ، قبل از این که بریدن سر من به پایان برسد یکی از سخنانی را که از پیامبر شنیده ام باز گو نمایم ،بی تردید خواهم گفت ۸ .[و می دانیم که ابوذر در نهایت به دلیل نقل حدیث به ربذه تبعید شد و ...]

« رشید هجری » ، بزرگمردی دیگر از این گروه است . وی هنگامی که « زیاد » حاکم شهر کوفه ، دست و پای او را برید و به خانه اش بردند و مردم به دیدارش امده می گریستند ، به ایشان گفت : گریه و زاری را کنار گذارده وسائل نوشتن بیاورید تا انچه از مولایم شنیده ام برای شما باز گو نمایم . مردم نیز پذیرفتند چون این خبر به زیاد رسید فرمان داد زبان او را نیز ببرند .

« میثم تمار » نیز گام بردار همین طریق بود . انگاه که ابن زیاد در کوفه دست و پای وی را برید و بر چوبه دارش کشید بسان گوینده ای که بر فراز منبر رود ، فریاد بر اورد ، هان ای مردم ! هر کس که خواهان شنیدن احادیثی است که از علی ( ع ) شنیده ام بیاید ، مردم گرد او جمع شده ، میثم اغاز سخن نمود . چون این خبر به ابن زیاد رسید فرمان داد زبانش را نیز ببرید تا دیگر سخن نگوید .

میثم پس از بریده شدن زبانش ، ساعتی بیش تاب نیاورد و غرق خون بر چوبه دار جان به جان افرین تسلیم نمود .

دیدیم که در طول زمان ، مقام خلافت رفته رفته نفوذ بسیاری یافته بود تا انجا که می توانست حلال و حرام خدا و رسول راتغییر دهد و نیز قوانینی که از طرف خلیفه وضع می شد با همان استحکام قوانین الهی اجرا می گشت .

البته این حالت ، تا اواخر دوران خلافت عثمان بیشتر دوام نیافت و نارضایتی عمومی و انقلاب مردم ، کما بیش ان را در هم کوبید ، تا اینکه با گذشت زمان نوبت به معاویه رسید . وی به یاری دستگاه عظیم تبلیغاتی خود ، که از حدیث پردازان ورزیده تشکیل یافته بود ، به ترمیم گذشته پرداخت . و می رفت که دیگر بار مقام خلافت نفوذ و ارج گذشته ی خویش را باز یابد .

اما شهید شدن « امام حسین ( ع ) » این نقشه را برای همیشه نقش بر اب کرد و از ان پس دیگر خلافت نتوانست به موقعیت پیشین خود برسد . و بدین خاطر نواوری ها و بدعت هایی که اسلام رسمی را از اسلام راستین جدا ساخته از این پس چندان افزوده نمی گردد و دیگر خلفا توان ان را نمی یابند که بدعتهای تازه ای پدید اوردند .

شهادت امام حسین ( ع) ثمره ی دیگری نیز همراه داشت . و ان کاسته شدن حبس و زجر و شکنجه و قتل شناسندگان واقعی اسلام و باز گو کنندگان احادیث پیامبر بود .زیرا حکومت های بعد نتوانستند انان را به شدت گذشتگان شکنجه نموده ، به قتل رسانند . در نتیجه انان نتوانستند با کوششهای پیگیر ،از میان هزاران حدیث که بیشتر انها پرداخته مزدوران خلافت بود ، احادیث صحیح را باز شناخته در دسترس مسلمانان قرار دهند .

با روی کار امدن عمربن عبدالعزیز ، دوره ی صد ساله ی جلوگیری از احادیث پایان یافت و از این زمان که قرن دوم اغاز شد پیروان اسلام رسمی ، از حکومت خویش دستور یافتند که احادیث پیامبر را بنویسند .در نتیجه ، ده ها کتاب در سیره ی پیامبر و صحابه ، و نیز در احادیث رسول اکرم ، گرداوری شد که در میان هزاران حدیث که در ان کتب وجود داشت تنها حدیثی چند یافت می شد که به وسیله ی شاگردان واقعی مکتب اسلام از پیامبر باز گو شده باشد .لیکن حتی همین چند حدیث نیز دانشمندان خود فروخته به دستگاه را ، ازار می داد و لذا برای رهایی از انها ، دو اقدام نمودند :

اول اینکه : در علم « رجال و درایه » مقرر کردند که چنانچه یکی از راویان حدیثی هواخواه و شیعه علی ( ع ) باشد ان حدیث بی ارزش و ضعیف خواهد بود !۹ دیگر این که در زمینه ی حدیث ، مجموعه های تدوین نمودند که تا حد امکان از این گونه احادیث خالی بود و نیز احادیثی که کوچکترین برخوردی با حیثیت قدرتمندان پس از رسول خدا و خلفای راشدین داشت ، در انها موجود نبود .

کتابهای حدیثی ، که برای روش تدوین یافت ، « صحیح » نامیده شد و تعداد انها به شش رسید ، که در میان انها صحیح بخاری از دیگران اعتبار بیشتری یافت .

زیرا بخاری بیش از دیگران به دو اصل فوق توجه داشت تا جایی که حتی از خوارج ـ چون عمران بن حطان ـ حدیث نقل کرده ، لیکن از امام صادق ( ع ) حدیثی روایت ننموده است ! ! وی همچنین احادیثی را که برخوردی با خلفا داشته ، نا تمام و پاره پاره نقل نموده و بهمین جهت پیروان اسلام رسمی ، کتاب او را پس از قران صحیح ترین کتاب می شناسند !

و بر همین اساس ، در کتابهای تاریخ و سیره ، تاریخ طبری از همه ی تواریخ محکم تر و معتبرتر بشمار امده ، چه او نیز راه بخاری را پیموده است و به شدت مراقب بوده حدیثی را که کوچکترین تضادی با منافع و وجهه ی ان گروه از صحابه ، که مورد احترام اسلام رسمی بودند ، داشت نقل ننماید و متقابلا هر حدیث ساختگی را که دست اویزی برای توجیه ستمگری های انان داشت باز گو نموده است .بهمین خاطر ، طبری صدها حدیث جعلی و پرداخته ی دست بی دینان و دشمنان اسلام را روایت کرد و در نتیجه ، تمامی حوادث تاریخی عصر پیامبر و خلفای اولیه را واژ گونه تصویر نمود .و از انجا که سخت پایبند حفظ منافع خلفا و صحابه مورد تا یید انها بود ، چنان شهرت و اعتبار یافت که امام المورخین ، پیشوای تاریخ نگاران ، خوانده شد و پس از وی مورخین نامی چون ابن اثیر ، ابن کثیر و ابن خلدون تاریخ زندگی صحابه را فقط از او اقتباس نمودند .[دوستان عزیز حین بحث با این برادران « حقایق دین » متوجه شدند که در دو مورد که ابه تاریخ طبری استناد کردیم چطور با حساسیت این برادران مواجه شد که در مورد « روز پنجشنبه » ادرس منبع را از ما خواستند و در مورد « اتش و عمر و خانه حضرت زهرا » نیز وقتی که ادرس مطلب را از تاریخ طبری به اشتباه ذکر کردیم موجب شد که این برادران برای کشف حقیقت به کتابخانه ملی مراجعه کرده و ... و با دستپاچگی و ذوق زدگی پیام گذاشته بودند که : « جلد ۴ در صفحه ... تمام می شود و سعی کنید منبعد چشم و گوش بسته مطلبی را عنوان نکنید و ... » و حتی زحمت نکشیده بودند که قسمت مربوط به فوت پیامبر را مطالعه نمایند تا ... و وقتی که ادرس صحیح و تکمیلی را از همین کتاب اوردیم گویا موجب سرخوردگی اینان گردید و دیگر ... ]

پیروان اسلام رسمی ، از قرن چهارم به بعد ، به دنبال دانشمندان وابسته به دستگاه ، شش کتاب حدیث فوق را منتشر ساخته مورد عمل قرار دادند ، در تاریخ نگاری نیز فقط طبری و پیروانش ماخذ کار شده و در نتیجه ، صدها کتاب حدیث و تفسیر و تاریخ که دیگر دانشمندان گرد اورده بودند بدست فراموشی سپرد ه شد ۱۰. و بدین صورت راه بحث و تحقیق و شناسایی اسلام راستین را ـ اسلامی که پیامبر برای انسان ها به ارمغان اورده بود ـ به روی خود و دیگران بستند .

نسل های بعد از قرن چهارم تا امروز ، نیز به تقلید کورکورانه از ایشان بسنده کردند ودر نتیجه ، امروزه جز شاگردان و پیروان مکتب اهل بیت ، همگان اسلام را همان اسلام رسمی ساخته ی دست حدیث پردازان مزدور خلفا میدانند و بدین خاطر در زمان ما نیرومندترین سدی که بر سر راه شناخت اسلام اصیل و هدایت گمراهان قرار داد همین احادیث ساختگی ، در زمینه ی معارف و احکام و سیره و تاریخ می باشد .

و بر این مبناست که ؛ ضرورت دارد دانشمندان جهان اسلام در این مورد به بررسی و تحقیق پرداخته ، اسلام حقیقی را که فقط در مکت

صحاح سته

صحاح ستّه : نام شش کتاب حدیث اهل سنت و جماعت که فقها و اصحاب حدیث بر آنها اعتماد دارند ، و آنها عبارتند از : الجامع الصحیح تألیف محمد بن اسماعیل بخارى (م 256 ه) ، صحیح تألیف ابوالحسن مسلم بن حجاج نیشابورى (م 261 ه) ، سنن تألیف ابن ماجه (م 273 ه) ، جامع تألیف ترمذى (م 279 ه)، سنن تألیف ابى‏داود (م 275 ه) ، سنن تألیف نسائى (م 303 ه) .

اگر مسند احمد را که یکی از منابع عمده صحاح می باشد به اینها بیفزاییم مجموع معتبرترین کتب حدیثی تسنن را تشکیل می دهند .

• احمد بن حنبل

احمد بن محمد بن حنبل یکى از ائمه اربعه اهل سنت است که در مرو به سال 164 متولد شده و مادرش او را در دوران شیرخوارگى به بغداد آورده و به نقلى وى در شکم مادر بوده و چون مادر به بغداد آمد در آنجا بزاد.

وى در مصر نزد امام شافعى درس خوانده و در آنجا در مسئله خلق قرآن که زمان مأمون مطرح بوده مخالفت ورزید و بر آن شکنجه و تعذیب شد و پس از فراگیرى فقه به بغداد بازگشت و امامت اهل سنت را به عهده داشت و نزد اهل آنجا احترامى بسزا داشت و گویند: وى جهت جمع‏آورى حدیث از بغداد که محل زندگى او بود به کوفه و بصره و مکه و مدینه و شام و یمن شتافت و باز به بغداد بازگشت.

و زمره‏اى از بزرگان محدثین سنت از او حدیث گرفتند از قبیل محمد بن اسماعیل بخارى و مسلم بن حجاج نیشابورى.

کتابهاى زیادى را تألیف نمود که از آن جمله است: مسند که مشتمل بر سى هزار حدیث است و کتاب مناقب على بن ابیطالب.

وى در سال 241 در بغداد بدرود حیات گفت و در آنجا به خاک سپرده شد. (لغتنامه دهخدا)

• محمد بن اسماعیل بخاری

نامش محمد فرزند اسماعیل ، انهم فرزند ابراهیم است . جد دوم بخاری مغیره و جد سومش بردزبه جعفی ( بنا به نقل ابن خلکان و خطیب بغدادی وی زرتشتی بوده ) است . کنیه اش ابو عبدالله ملقب و مشهور به بخاری است .

تولد بخاری در شوال ۱۹۴ در شهر بخارا واقع شده و در سن کودکی پدرش را از دست داده است .از ده سالگی به فراگرفتن علم پرداخته و از بیست سالگی سفرهای علمی ( برای جمع اوری احادیث ) خود را اغاز کرده است .

از بخاری هفده جلد کتاب در علوم مختلف مانند علم حدیث و تاریخ و رجال و غیره بجا مانده است که مهمترین کتاب وی صحیح یا جامع الصحیح است که کمتر کتابی در میان یک جمعیت پیدا می شود که مانند صحیح بخاری دارای اهمیت و مورد تکریم قرار بگیرد .

بخاری در سال ۲۵۶ در سن ۶۲ سالگی در دهکده خرتنگ از دهات سمرقند وفات نمود و در همانجا بخاک سپرده شد .

• مسلم بن حجاج نیشابوری

مسلم فرزند حجاج کنیه اش ابوالحسین معروف به قشیری و اهل نیشابور است .

مسلم نیز چون بخاری سفرهای علمی زیادی کرده و از کسانی چون احمد بن حنبل و اسحاق بن راهویه ( که استاد بخاری هم بوده ) اخذ حدیث کرده است اما انچه از بخاری یاد گرفته بیش از استادان دیگر بوده است .

از مسلم نیز بیست کتاب ذکر شده که مهمترین انها صحیح وی می باشد .

• ابن ماجه

محمد بن یزید بن ماجه قزوینى از کبار محدثین سنت و صاحب کتاب معروف سنن که از صحاح سته به شمار مى‏آید و کتابهاى دیگر او عبارتند از : کتاب تفسیر و کتاب تاریخ قزوین . وى به بغداد و بصره و کوفه و شام و مکه و مصر و رى سیاحت کرده و از محدثین مشهور عصر خود حدیث شنوده . وى به سال 273 درگذشت .

• ترمذی

محمد بن عیسى بن سورة بن موسى بن ضحاک سلمى ضریر یربوعى ترمذى ؛ حافظ مشهور و محدث سنى و مؤلف کتاب معروف «جامع صحیح» یا «جامع ترمذى» که در اتقان به آن مَثَل زنند. وى شاگرد بخارى است و کتاب دیگر او «شمائل النبوه و الخصال المصطفویه» است. وى به سال 279 در ترمذ خراسان درگذشت. (دهخدا)

•  ابی داود

سلیمان بن اشعث بن اسحق بن بشیر بن شداد بن عمرو بن عمران السجستانى الازدى بالولاء . اصل او از سیستان و مولد او به سال دویست و دو (202) بود . و آنگاه که هنوز سنین عمر او به ده نرسیده بود نزد محمد بن اسلم طوسى استملاء احادیث مى‏کرد . سپس به بصره رفت و بدانجا اقامت گزید و چند بار به بغداد سفر کرد و از روات حرمین عراق و خراسان و شام و مصر و بصره و جزیره ابن عمر از جمله احمد بن حنبل و احمد بن صالح و مسلم بن ابراهیم و احمد بن عبید و سلیمان بن حرب و عده بى‏شمار دیگر اخذ روایت کرد . و احمد حنبل از او روایت حدیث کرد و ابوالفرج بن جوزى گوید او در نقل حدیث و علل آن از اکابر ائمه محدثین و علماء آنان است و مانند کتاب سنن او یکى از صحاح سته اهل سنت و جماعت تصنیفى نیامد . او این کتاب را بر احمد بن حنبل عرضه کرد و وى را پسند افتاد و تحسین کرد .

• نسائی

احمد بن على بن شعیب محدث معروف ، وى به سال 225 در نساى خراسان متولد شد و به مصر رفت و در آنجا اقامت گزید و از ائمه فقه و حدیث زمان خود شد ، در سفرى به دمشق از او در مورد حضرت امیرالمؤمنین على (ع) و معاویه سؤال کردند وى على را بر معاویه ترجیح داد ، متعصبان او را از مسجد بیرون کردند و به رمله بردند ، بار دیگر نیز به همین علت مضروبش کردند، سرانجام به تقاضاى خود به مکه رفت و در همانجا به سال 303 درگذشت .

او راست : خصایص امیرالمؤمنین على(ع) و سنن نسائى . (معجم المطبوعات)

تذکر : در ذکر مطالب بالا از نرم افزار دجا ( دایره المعارف جامع اسلامی ) و نیز کتاب سیری در صحیحین استفاده شده است .

توجه : توجه به محل تولد این بزرگواران مسئله جالبی را برای ما ایرانیان مشخص می سازد که براستی ما ایرانیان ، « سنت ساز» شیعه هستیم و اگر اسلام در میان عرب پدید امد ولی توسط عجم تحکیم یافت و گسترش پیدا کرد .

 مطلب بعدی در باره ابن تیمیه که وهابیت در عقاید وی پایه ریزی شده است ، خواهد بود .

یا حق .

سلفیه و اخباریه

بنام خدا

توضیحی تقریبا مفصل در باره دو فرقه اسلامی ( سلفیه از مذاهب اهل سنت و اخباریه از مذاهب تشیع ) به نقل از دایره المعارف اسلامی ( نرم افزار دجا )

سلفیه که به « اصحاب السلف الصالح» نیز موسومند مسلکى است که پیروان آن مدعیند که به سنت اصیل [بنیادگرایان سنی]پیغمبر اسلام عمل کنند وعقاید وافکارى که پس از صحابه پدید آمده به دور افکنند . معروف‏ترین آنها ابن تیمیه است واکنون وهابیه از این مسلک پیروى کنند . (منجد)

این مسلک در میان اهل سنت بر اثر اختلاف علماى آنها در مسائل اعتقادیه وجر وبحثها وکشمکشهائى که در اوائل قرن دوم بخصوص در بصره آغاز ودر قرن سوم به اوج خود رسید پدید آمد وافرادى روشن فکر از آن اوضاع منزجر گشته گفتند : این گونه افکار وآراء ساخته وپرداخته اشخاص است وما به پیروى از سنت رسول مأموریم نه گفته دیگران .

در میان شیعه گروهى را که میتوان به این مسلک منسوب داشت ، اخباریون میباشند . 

 پیش از پرداختن به مذهب اخباریه بهتر است بصورتی اجمالی با ابن تیمیه اشنا شویم . هر چند در مطلب پیشین با بعضی از افکار ابن تیمیه ( باهوشترین و در عین حال متحجرترین عالم سنی ) اشنا شدیم .

 ابن تیمیه

منسوب به تیما شهرکى در شام . تقى الدین ابوالعباس احمد بن عبدالحلیم بن عبدالسلام بن عبداللَّه بن محمد بن تیمیه حرّانى . (728 - 661) تولد او در حران نزدیکى دمشق . پدرش مانند خود او از علماى دینى بوده و از جور مغول گریخته وبه دمشق پناه برده است . ابن تیمیه ابتدا نزد پدر خود وبعض دانشمندان دیگر علوم اسلامى فرا گرفت در فقه پیرو مذهب حنبلى ودر کلام طریقت سلفیان داشت وتجاوز از قرآن وحدیث را روا نمى‏شمرد [ مخالف عقل بود ! و کتابی در هفتصد صفحه در رد منطق نوشته است ] اما چون در مجادله بى باک بود علماى مذاهب دیگر به خصومت او برخاستند .

ابن تیمیه فتوى به جهاد با مغول داده وخود در جنگ شقحب حاضر بوده وچندین مرتبه به واسطه مخالفت با سلاطین وقت در مسائل سیاسى یا دینى گرفتار حبس وتوقیف گردیده . وقتى او را از دادن فتوى منع کردند در آخر عمر نیز مدتى از مراوده مردم ممنوع بوده وفقط برادرش او را خدمت مى‏کرده . در حبس به نوشتن تفسیر ورسائل دیگر اشتغال داشت . دشمنان او وسیله انگیختند تا از کتاب ونوشتن رسائل نیز محروم گردید با وجود این عامه را به او اعتقاد کامل بود چنانکه در تشییع او قریب 200 هزار مرد و 15 هزار زن حاضر آمدند .

ابن تیمیه با اشاعره وحکما وصوفیه وکلیه فرق اسلام جز سلفیین معارضه کرده وهمه را باطل شمرده وبه تجسم معتقد بوده و از ظاهر لفظ قرآن وحدیث تجاوز روا نمى‏داشته . و زیارت قبور اولیاء را بدعت مى‏شمرده چنانکه در این امر او را پیشرو وهّابیان مى‏توان گفت . کتب بسیارى نزدیک پانصد جلد به او نسبت داده‏اند که عدّه‏اى از آنها در دست است . واز آن جمله است منهاج السنه .

یکى از تألیفات مشهور او کتاب منهاج السنة النبویة فى نقض الشیعة القدریة ، ردّى است بر کتاب منهاج الکرامة فى معرفة الامامة علامه حلى (م 727) . وى در این کتاب انواع تهمتها وافتراها را نثار مذهب شیعه کرده واقوالى را از قول دیگران نقل نموده که یکسره دروغ محض وخالى از هرگونه تحقیق وتأمل است . بالاترین نشانه غرض در کتاب منهاج السنة همان نام آن است : فى الرد على الشیعة القدریة . حال آنکه شیعه امامیه به تصریح احادیث ائمه(ع) واقوال متکلمین وعلماى امامیه منکر قدریه ومنکر جبریه هستند وروایت معروف « لا جبر ولا تفویض بل امر بین الامرین» اصل مسلم شیعه است . در طعن وتقبیح ابن تیمیه بر شیعه یک مسأله اساسى سیاسى را نباید از نظر دور داشت وآن دشمنى سخت میان دولت ممالیک مصر ودولت ایلخانان مغول در ایران بود که به مذهب تشیع گرایش داشتند وچه خوب گفته است علامه حلى وقتى که کتاب ابن تیمیه را دیده بود : «اگر سخن مرا فهم مى‏کرد پاسخش مى‏دادم » . (لغت نامه دهخدا ودائرة المعارف تشیع)

• توضیحی تقریبا مفصل در باره اخباریه :

فرقه‏اى از علماى شیعه امامیه که عمدةً اخبار اهل‏بیت را مأخذ عقاید و احکام دین مى‏دانند و به دیگر مدارک در صورتى استناد کنند که به احادیث تأیید شده باشد. در مقابل این فرقه، اصولیون و پیروان مکتب اجتهاد مى‏باشند که احکام را از کتاب و سنت و اجماع و عقل استنباط کنند و بر این باورند که اخبار بتنهائى نتواند جامع احکام و جوابگوى همه نیازهاى جامعه در هر عصر و زمان باشد.

پیش از امام دوازدهم (عج) (260 ه ق) وظائف شرعى شیعه از سوى حضرات ائمه بصورت شفاهى یا کتبى مستقیماً یا توسط یاران و شاگردان ابلاغ مى‏گردید و مشکلى در این زمینه وجود نداشت. گذشت زمان و پدید آمدن مسائل جدیده که در عهد ائمه محل ابتلاء نبوده، و از سوئى جعل احادیث کاذبه توسط غرض ورزان، گروهى از فقهاى شیعه را بر این داشت که از کتاب و سنت به ضمیمه عقل و اجماع قواعد کلیه‏اى تنظیم کنند و این مشکل را حل و این کمبود را تأمین کنند، از این رو اینها را مجتهد یا اهل اجتهاد خواندند، و چون امتیاز آنها به اصول یعنى قواعد کلیه فقهیه بود به اصولى نیز موسوم گشتند.

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

 در باره استر ابادی و اجمالی از نظرات ایشان

شاید بتوان گفت الفوائد المدنیة فى الرد على القائل بالاجتهاد و التقلید فى الاحکام الالهیة که تصنیف آن را در ربیع الاول 1031 ق به پایان رسانیده و اجزائى از آن را میرزا محمد استرآبادى دیده و تحسین کرده بود (نه تمام آن را چون سه سال پیش از تمام شدن آن درگذشته بود)، مهمترین و جامع‏ترین و استدلالى‏ترین کتب اخباریه است. در این کتاب با لحنى تند به مجتهدان و اصولیان تاخته و روش آنان را تخطئه کرده و از ایشان دعوت کرده است که به متون اخبار معصومین عمل کنند. این کتاب شامل مقدمه و دوازده فصل و خاتمه است و خوانسارى در روضات الجنات، آن را خلاصه نموده است. نظر به اهمیت مطالب، فوائد المدنیة از زمان تألیف مورد توجه علماى شیعه قرار گرفت و علامه مجلسى در بحار الانوار از آن استفاده بسیار برد. بعض مجتهدان مشهور نیز مانند سید نور الدین بن على عاملى برادر سید محمد صاحب مدارک، و سید دلدار على نقوى هندى (م 1235 ق) آن را نقض و رد کردند. نام کتاب ردیه سید نور الدین: الفوائد المکیة فى مداحض حجج الخیالات المدنیة و نقض ادلة الاخباریة ، و نام کتاب دلدار: على اساس الاصول است. وجه تسمیه فوائد المدنیة هم آن است که استرآبادى هنگام تالیف آن مجاور مدینه بوده است.

استرآبادى درباره ابتداى توجه خود به مشرب اخباریه آورده است که: « نخستین استاد من که در عنفوان جوانى در نجف از محضرش استفاده نمودم...سید محمد صاحب مدارک الاحکام بود وى در اوائل این کتاب آورده است که: اجماع وقتى حجت تواند بود که علم قطعى به دخول قول معصوم در جمله اقوال اجماع کنندگان حاصل شود. اگر مراد از اجماع معنى مشهور آن باشد حجت نتواند بود، زیرا ادله شرعیه در کتاب و سنت و برائت اصلیه منحصر است...و در مذمّت اجتهاد گفته است: تا جایى که من مى‏دانم نخستین کسانى که از طریقه اصحاب ائمه غفلت ورزیدند و به فن کلام و اصول فقه که هر دو بر افکار عقلیه متداوله بین عامه مبتنى است، روى آوردند، محمد بن احمد بن جنید (م 381 ق) و حسن بن على بن ابى عقیل عمّانى، از علماى قرن چهارم هجرى بودند که اولى عامل به قیاس بود و دومى در علم کلام شهرت داشت، آنگاه شیخ مفید محمد بن محمد (م 413 ق) حسن ظن خود را به تصانیف آن دو به اصحاب خویش، از جمله شریف مرتضى (م 436 ق) و شیخ ابو جعفر طوسى (م 460 ق) اظهار نمود و اصول و کلام بین علماى شیعه شیوع پیدا کرد تا نوبت به علامه حلى (م 726 ق) رسید و او در تصانیف خود به قواعد اصول اهل سنت ملتزم گردید. سپس شهید اول و شهید ثانى و شیخ على کرکى رحمهم اللَّه همین روش را دنبال نمودند و به اصول روى آوردند. علامه (یا استادش جمال الدین بن طاووس) براى نخستین بار اخبار را به اقسام چهارگانه (صحیح و حسن و موثق و ضعیف) منقسم نمود و بعد از او شهید اول (م 768 ق) و شیخ على بن عبد العال کرکى (م 904 یا 907 ق) و شیخ زین الدین، ملقب به شهید ثانى (م 966 ق) و پسرش شیخ حسن، صاحب معالم و منتقى و شیخ بهاء الدین محمد عاملى (م 1030 ق) و سایر فقها همین روش را پیروى کردند. سبب این عقیده نوظهور، غفلت علامه از کلام قدماى شیعه بود و این غفلت از آنجا در وى پیدا شده بود که ذهنش با کتابهاى اهل سنت انس داشت. در کتاب الفوائد المدنیة ضمن شرح ادله عدم جواز استناد به اجماع و وجوب تمسک به اخبار ائمه اطهار، به کشفى که در مکه براى او در این زمینه حاصل شده است اشاره مى‏کند: «در حرمین شریفین بین خواب و بیدارى درهاى گشاده‏اى را براى وصول به حق در این مقامات دیدم و با چشم بصیرت مصداق این کلام الهى را: «و الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا« مشاهده کردم. سحرگاه یک شب جمعه در مکه معظمه در خواب دیدم که یکى از مردان نیک با من سخن مى‏گوید و با این سخن خداى تعالى: «و من یؤتى الحکمة فقد اوتى خیراً کثیراً« مرا دلدارى مى‏دهد. سبب این بود که از بعض کوششها که از من فوت شده بود، اندوهگین بودم. در آن شب بعد از نماز وتر به خواب رفتم، بامدادان وقتى بیدار شدم و کتاب کافى را براى مطالعه مبحثى که مورد نظرم بود گشودم چشمم به حدیث امام صادق (ع) افتاد که در تفسیر این آیه شریفه فرموده‏اند : «مقصود از خیر کثیر اهل بیت علیهم السلام مى‏باشد«. در نظر استرآبادى اخبار معصومین کلید فهم درست قرآن و سنت پیغمبر است؛ به معانى آیات قرآن بدون اخبار آل محمد (ص) دست نتوان یافت. اگر این اخبار نبود آیات به صورت متشابهات باقى مى‏ماند و ممکن نبود از آنها به عنوان مدرک قطعى قوانین استفاده شود. همه اخبار معصومین (ع) که از طریق رجال مطمئن روایت شده قطعى الورود و قطعى الصدور است و حتى اگر خبر واحد باشد - یعنى تنها از یک طریق آن را نقل کرده باشند - چون راویان آنها مورد اعتمادند و تهمت کذب از ساحتشان به دور است باید پذیرفته شوند. همه چهارصد اصل یا الاصول الاربعمأة که شامل اخبار قبل از غیبت امام زمان (عج) و کتب اربعه یعنى اصول کافى تصنیف محمد بن یعقوب کلینى و من لایحضره الفقیه تصنیف شیخ صدوق محمد بن على بن بابویه قمى و کتاب التهذیب و کتاب الاستبصار، هر دو تصنیف شیخ الطائفه ابو جعفر طوسى همه صحیح و معتبر است و صحت آنها به ثبوت رسیده و مکلفین مجازند که بر طبق آنها عمل نمایند - حتى احادیثى که از روى تقیه صادر شده - مگر احادیث ضعیفى که در تهذیب و استبصار به ضعف آنها تصریح شده است.

استرآبادى معتقد است اگر در جواز یا عدم جواز فعلى، حدیثى از معصوم نرسیده باشد آن فعل از جمله « شبهات » است و بهتر است در عمل به آن احتیاط و از آن اجتناب گردد (مانند استعمال دخانیات) در مورد تعارض اخبار باید خبرى را مورد عمل قرارداد که ائمه (ع) بدان عمل کرده‏اند. اگر حصول اطلاع از عمل ائمه (ع) میسر نباشد و هر دو دسته اخبار صحیح و مروى از طرق معتبر باشد، در چنین موردى « توقف » واجب است یعنى به هیچیک از آن دو دسته خبر نمى‏توان استناد نمود ولى اگر کسى به موجب یکى از آنها عمل کند، او را نیز نمى‏توان سرزنش نمود.

مؤسس مکتب اخباریه و قدیمى‏ترین شارح و مدافع عقاید ایشان و نخستین مؤلف آن طایفه میرزا محمد امین بن محمد شریف استرآبادى (م 1033 ق) بود. وى ابتدا از مجتهدان بود و اجازه اجتهاد خود را از سید محمد بن على بن الحسین العاملى صاحب کتاب مدارک الاحکام فى شرح شرایع الاسلام، و خال او شیخ حسن بن الشیخ زین الدین (شهید ثانى) صاحب کتاب معالم الدین و ملاذ المجتهدین تحصیل نمود و آن هر دو در اجازه‏هاى خود استرآبادى را به فضایل علمى و کمالات اخلاقى ستوده‏اند. وى به شرحى که در مؤلفات خود ذکر کرده دیرى نگذشت که از مجتهدان کناره گرفت و به اخباریان پیوست. از اسباب عمده این تغییر عقیده، اشارات و ارشادات و نفوذ معنوى استادش محمد بن على بن ابراهیم فارسى استرآبادى (م 1028 ق) صاحب رجال کبیر و متوسط و صغیر بود که به مشرب اخبارى و مبادى عرفانى تمایل داشت و با مجتهدان خصومت مى‏ورزید. استرآبادى در رساله فارسى خود به نام دانشنامه شاهى بعد از بیان اینکه طریقه اجتهاد در بین شیعه امامیه امرى نوظهور است و همه فقهاى سلف تا اواخر عصر غیبت صغرى به طریقه اخباریه عمل مى‏کرده‏اند چنین گفته است: «...تا آن که نوبت به اعلم العلماء المتأخرین فى علم الحدیث و الرجال و اورعهم، استاد الکل فى الکل، میرزا محمد استرآبادى نور اللَّه مرقده الشریف رسید. پس ایشان بعد از آنکه جمیع احادیث را به فقیر تعلیم کردند اشاره کردند که احیاى طریقه اخباریین کن و شبهاتى که معارضه با این طریق دارد رفع آن شبهات بکن. چرا که این معنى در خاطر من گذشت و لیکن رب العزة تقدیر کرده بود که این معنى بر قلم تو جارى شود. پس فقیر بعد از آنکه جمیع علوم متعارف را از اعظم علماى آن فنون اخذ کرده بودم، چندین سال در مدینه منوره سر به گریبان فکر فرو بردم و تضرع به درگاه رب العزة مى‏کردم و توسل به ارواح اهل عصمت مى‏جستم و مجدداً نظر به احادیث و کتب عامه و خاصه مى‏کردم از روى کمال تعمق و تأمل. تا آنکه به توفیق رب العزة و برکات سید المرسلین و ائمه طاهرین صلوات اللَّه علیه و علیهم اجمعین، به اشاره لازم الاطاعة امتثال نمودم و به تألیف فوائد المدنیة موفق شده به مطالعه شریف ایشان مشرف شد. پس تحسین این تألیف و ثنا بر مؤلفش گفته رحمه اللَّه »... برای اشنایی بیشتر با اراء و نظرات اخباریون به دایره المعارف شیعه و یا دایره المعارف اسلامی (نرم افزار دجا محصول موسسه فرهنگی ارایه مراجعه فرمایید )

... در کتاب منیة الممارسین فى اجوبة سؤالات الشیخ یاسین، چهل فرق بین آن دو گروه بر شمرده و میرزا محمد اخبارى (م 1233 ق) در کتاب الطهر الفاصل بین الحق و الباطل، هشتاد و شش فرق ذکر نموده و سایر علماى اخبارى مشرب مانند سید نعمت اللَّه جزایرى در کتاب منبع الحیات و ملا رضى قزوینى در کتاب لسان الخواص و نیز شیخ جعفر کبیر در کتاب حق الیقین (که دشمن اخباریان بوده) هر یک این فرقها را به سلیقه خود دسته‏بندى کرده‏اند که اهم این فرقها را ذیلاً ثبت مى‏نماید [در نرم افزار مذکور به سی مورد اشاره شده که برای طولانی نشدن کلام تعدادی را در اینجا ذکر می کنیم]:

1 - مجتهدان اجتهاد را عیناً یا تخییراً واجب مى‏دانند لیکن اخباریان آنرا حرام مى‏شمرند و عمل به روایت معصوم را در هر حکم واجب مى‏دانند.

2 - مجتهدان براى استنباط احکام از کتاب و سنت و اجماع و عقل استفاده مى‏کنند لیکن اخباریان فقط کتاب و سنت و بعضى فقط سنت یعنى اخبار را حجت مى‏دانند [یعنی حتی قران را حجت نمی دانند !].

3 - مجتهدان، عمل به ظن را در نفس حکم شرعى جایز مى‏دانند لیکن اخباریان فقط علم حاصل از طریق خبر معصوم را ملاک صدور احکام شمرده‏اند.

4 - اخباریان گویند اگر حدیثى مؤید به قرائنى باشند که موجب علم به صدور آن از جانب معصوم گردد صحیح است و هر حدیث جز آن باشد ضعیف شمرده مى‏شود ولى مجتهدان حدیث را بر صحیح و حسن و موثق و ضعیف تقسیم کرده‏اند.

5 - مجتهدان مردم را به دو دسته مجتهد و مقلد تقسیم کرده‏اند ولى اخباریان مى‏گویند مردم همه مقلد امامند و جایز نیست با وجود احادیث صحیح کسى به مجتهد رجوع کند.

6 - مجتهدان صدور فتوى و رأى در امور حسبیه را جز براى مجتهد جایز نمى‏شمارند لیکن اخباریان آنرا براى همه راویان اخبار معصومین و همه کسانى که در احادیث ائمه(ع) بصیرت دارند جایز مى‏دانند.

7 - مجتهدان گویند: مجتهد کسى است که بالملکه به جمیع احکام دین، عالم باشد و چنین فردى مجتهد مطلق است، اما اخباریان جز معصوم کسى را عالم به همه احکام الهى نمى‏دانند.

8 - مجتهدان براى رسیدن به مقام فتوى و اجتهاد، دانستن علومى چند از جمله فقه و اصول را شرط مى‏دانند اما اخباریان جز معرفت به اخبار اهل بیت و دانستن اصطلاحات و اشارات معصومین چیزى را شرط فتوى نمى‏دانند. منتهى مفتى باید یقین کند خبر معارضى در برابر خبر مورد استناد او نرسیده است. اخباریان استناد به اصول و قواعد مأخوذه از کتب اهل سنت را جایز نمى‏دانند.

9 - در مورد تعارض اخبار، مجتهدان به آنچه موجب ظن اجتهادى شود عمل مى‏نمایند ولى اخباریان جز به مرجحاتى که از سوى معصوم منصوص باشد عمل نمى‏کنند.

۱۰ - اغلب مجتهدان تقلید از میت را منع مى‏کنند. لیکن اخباریان آن را جایز مى‏شمارند و مى‏گویند قول حق با مرگ قائل باطل نمى‏شود و اگر مجتهدان سخنشان درست مى‏بود یا باید اعتراف کنیم نظر مجتهدان سلف از پیش خودشان بوده نه از احکام شریعت، یا اینکه قائل شویم حدیث « حلال محمد حلال الى یوم القیامة و حرام محمد حرام الى یوم القیامة » درست نمى‏باشد.

۱۱ - مجتهدان در صدور حکم، اخذ به ظاهر کتاب را جایز مى‏دانند بلکه آن را بر ظاهر خبر ترجیح مى‏دهند لیکن اخباریان استناد به آیات را وقتى جایز مى‏دانند که تفسیرى از معصومین (ع) درباره آن رسیده باشد.

۱۲ - مجتهدان در مورد امورى که نص آن خفى باشد رجوع به غیر معصوم را جایز نمى‏دانند اما اخباریان طلب سند و حدیث را از هر مسلمان حتى از سنى جایز مى‏شمارند.

۱۳ - مجتهدان جز به راوى اثنى عشرى عادل ضابط اطلاق « ثقه » نمى‏کنند، اما اخباریه همه راویان را که از دروغ مصون باشند « ثقه » مى‏دانند.

۱۴- مجتهدان اطاعت عوام را از مجتهد در فروع دین مثل اطاعت از امام حىّ حاضر واجب مى‏دانند اما اخباریان آن را واجب نمى‏دانند.

۱۵ - اکثر مجتهدان عمل به اجماع منقول را گرچه از متأخرین فقها بلکه غیر فقها (به شرطى که موثق باشند) نقل شده باشد جایز مى‏شمارند، به خلاف اخباریان.

۱۶ - مجتهدان همه احادیث کتب اربعه یعنى اصول کافى و من لایحضره الفقیه و تهذیب و استبصار را صحیح نمى‏شمرند. به خلاف اخباریان که همه را صحیح مى‏دانند.

۱۷ - اندیشیدن در مدلول نصوص و کند و کاو در آنها از نظر اخبارى تأویل شمرده مى‏شود که حتى المقدور باید از آن اجتناب نمود و به دنبال قرینه و سیاق عبارت و حیثیات کلامى نرفت تا مبادا تأویل پیش بیاید. فى المثل در آیه « فکلوا مما امسکن...» چنین فهمیده‏اند که محل اصابت دهان سگ شکارى با شکار پاک است به عبارت دیگر در قوانین به حجیت لفظ و ظاهر کتاب و سنت قائلند، به عکس مجتهدان.

بخش پایانی :

کمال فضل و فتواى استرآبادى سبب شد که تألیفات او در بین فقهاى شیعه مرغوب افتد و مشرب اخباریه مورد توجه آنان قرار گیرد. در قرن یازدهم و دوازدهم هجرى این طریقت در بلاد شیعه، مخصوصاً عراق عرب و سواحل خلیج فارس و ایران توسعه یافت و فاصله بین تشیع و تسنن عمیق‏تر گشت. علماى اخبارى مشرب، مجموعه‏هاى بزرگى از اخبار اهل بیت را ثبت و تدوین نمودند که اهم آنها کتاب الوافى تصنیف ملا محسن فیض کاشانى (م 1091 ق) و کتاب تفصیل وسائل الشیعة الى احکام الشریعة تألیف شیخ حرّ عاملى (م 1104 ق) بود که مؤلف این دو کتاب اخبارى صرف بودند و کتاب مبسوط بحار الانوار تألیف علامه محمد باقر مجلسى (م 1111 ق) که مشرب معتدل اخبارى داشت...

 آخرین کوشش براى حفظ موقع اخباریان یا اعاده شوکت ایشان توسط میرزا محمد بن عبدالنبى نیشابورى معروف به اخبارى (1233 - 1178 ق) به عمل آمد. وى در اکبر آباد هند متولد شد و بعد از تحصیلات معمول و سفر حج، به سال 1198 ق در عتبات عراق ساکن گردید او به مسلک اخبارى روى آورد و با حرارت به دفاع از آن و مخالفت با اصولیین پرداخت. اصولیین نیز با او به مخالفت شدید پرداختند و مخصوصاً سید محمد مجتهد معروف به مجاهد و شیخ جعفر نجفى حمله پى‏گیرى را علیه او آغاز نمودند. کار چنان بر اخبارى تنگ شد که اقامت در نجف براى او غیر ممکن گردید و ناچار به ایران آمده به دربار فتحعلیشاه متوسل شد. رقیب سرسخت او شیخ جعفر کتابى به نام کشف الغطاء عن معایب میرزا محمد عدو العلماء نوشته نزد فتحعلیشاه فرستاد و در آن میرزا محمد را به تهمتهائى شبیه آنچه خود او مجتهدین را متهم مى‏کرد منسوب نمود. میرزا محمد اخبارى سرانجام در کاظمین کشته شد .

مکتب اخبارى بعد از میرزا محمد تقریباً منقرض شد و کربلا و کاظمین که مرکز آن جماعت بود به دست علماى اصولى افتاد. در ایران نیز از آن پس عالم اخبارى بزرگى برنخواست و کرمان که از مراکز اخباریه بود تحت سلطه شیخیه، پیروان شیخ احمد احسائى (م 1241 ق) افتاد. هنوز بقایاى اخباریه در خرمشهر و آبادان و بصره دیده مى‏شوند.

... شاید مهمترین علت خصومت مجتهدان با اخباریان که منجر به انقراض ایشان شد، آن بود که وساطت مجتهد را بین امام غایب (عج) وشیعیان ووجوب تقلید عوام را از مجتهد ونیابت مرجع تقلید را از امام غایب (عج) انکار مى‏کردند وسبب سلب قدرت از مجتهدان شده بودند. این یک واقعیت است که شیعیان همواره احساس مى‏کنند به وجود رهبر روحانى نیاز دارند که با حضور عینى خود خلاء غیبت امام (عج) را جبران کند وبا استناد به عقل واستفاده از مدارک شرع بتواند سیستم قانونى وشرعى شیعه را قابل انعطاف وبا نیازهاى روز متناسب سازد. مکتب اخبارى این نیاز اجتماعى را که یادگار سنت دیرین جامعه ایرانى است بر نمى‏آورد از اینرو محکوم به انقراض گشت وبه فراموشى سپرده شد. (دائرةالمعارف تشیع)

خواهش : نظرات خود را برای ما بنویسید .